MAKO
Semane Peangamo MAKOne Torumu Bokumu
I Bokumunga Ungu-Pulu Mare
Ungu-pulu mare inia yakondo gomo 1 molemo.
I bokumu torumu yemonga imbimu bokuna sukundu naa molemo, aku-na-kolo ‘Makone torumunje.’ ningu pilielemele. ‘Makone sika boku torumu liemu Mako 14:51-52 kango-ye sene ulu se serimu akumu Mako yuyunje.’ ningu pilielemele. ‘Imbimu nimba para naa sirimumunga yu yuyu lémo.’ ningu pilielemele. Yunga imbi ‘Jono Mako’ ningu lieringila (Lipa Mundorumu Yema 12:12). Mako kolea-awili Romo purumu, Pita pea moloringili ungu talo molemo (Pe-Timoti 4:11, U-Pita 5:13. U-Pita akuna Pitane “Bepillono” nirimu akumu “Romo” nimbamondo nirimu). Pitane Yesusinga semanemo topa sirimu ungu mare Lipa Mundorumu Yema 10:37-42, 2:14-41, 3:12-26, 4:8-12, 5:29-32 molemo.
Wale awisili, wale paono talo mele, “Yesusini mane sirimu” molo Yesusi imbi lembando “ungu mane sili yemo”, aku sipa unguma bokuna torumu molemo. Yesusi unju-perana kolorumumunga ungu awisili mele bokuna molemo (12:12, 14:1-2, 15:10 molopa, 8:31, 9:31, 10:33). Yesusini yu molorumu mele “Ningu para naa siengi.” nirimu mele 1:34,44, 3:11, 5:43, 7:36-37, 8:26,30, 9:9 molemo. Yesusi mana-ye se molorumu (3:5, 6:6,31,34, 7:34, 8:12,33, 10:14, 11:12), aku-na-kolo Pulu Yemonga malomo molorumula (1:1,11, 3:11, 5:7, 9:7, 12:1-11, 13:32, 15:39).
Semanemo tombando Makone u No Lindeli Jonone serimu semanemo topa, Jonone Yesusi no linderimu kinia kurumanga nokoli Setenene Yesusi kondi torumu mele semanemo ponjipa torumu. Pe yomboma umbuna awisili meringimunga kanopale Yesusi ono kondo kolorumu mele bokuna molopa, Yesusini yomboma mane sirimu mele semane mare molemo. Yesusini ulu serimumunga ungu-pulumu yunga lombili andoli yemane naa pilieringi-na-kolo walte walte kanga kanga seko ungu-pulumunga mare pilku Yesusi sika molorumu mele pilieringi.
Ye awisili Yesusi-kinia opa-tou molko, umbunama siringi mele semane mare molopa, yu toringi kolorumu mele semane mare molemo. Aku-na-kolo kolorumu kinia semanemo pora naa nirimu. Yesusi kelepa lomboropa ola molorumu mele semane mare bokuna kamu molemóla.
Ya ungu-pulumu pora nikimu.
1
1:1—3:6
Pulu Yemo Ye Nokoli Kingimu Molopa Yomboma Nokolemo Nokomba Mele Nimbando Yesusi Orumu Semanemo
1:2-8
No Lindeli Jonone Konopu Topele Toringi Yomboma No Linderimu Semanemo
Yesusi, Pulu Yemone “Olio nokopa kondomba ye se lipu mundumbu.” u nimba taltorumu ye nokoli Karasimu, Pulu Yemonga Malo, yunga semane peangamo pulu polorumu mele ⸤ya inia tombo tokoro⸥.
⸤Yesusi, Pulu Yemone nimba taltorumu ye nokoli Karasimunga semane peanga imu wendo ombándo ye se u omba sembá mele⸥ Pulu Yemone ungu-umbu tondorumuma pilipa yomboma nimba sirimu ye Aisayane Pulu Yemonga ungu se nimba bokuna torumu akuna molemo mele i-sipa:
‘⸤Pulu Yemone nimbale:⸥ “⸤Pílie!⸥
Nane ‘ ‘Nanga ungu-umbu tondolima pilipa
nimba sipili.’ nimbu lipu mundumbu yemone
nunga aulkamo akisindepili.’ nimbu
yu “Kumbi leko pu.” nikiru.’
‘Kolea ku lielina
⸤kumbi lepa pumbá⸥ ye senga kerena
ungu se nimbale:
“Ye-Awilimu ombá aulkamo seko wamame.
Yu ombá aulka kangama toko sumbi siee.”
nimbá.” nikimu.’
nimba ⸤Aisayane No Lindeli Jonone paa pe sembá mele u aku sipa nimba sipa bokuna torumu molemo.⸥
4-5 Akumunga, ⸤semane peangamo pulu polombando No Lindeli⸥ Jono kolea ku lieli senga wendo omba ⸤aku sipa⸥ ungu mare yomboma nimba sipa molorumu. Kolea Judia disiriki yomboma pali kinia kolea Judianga kolea-awili Jerusalleme yomboma pali kinia ono yu molorumuna pungu yunga ungumu pilingíndu puringi. Yuni ungu se onondo nimba sipa nimbale: “Ono ulu-pulu-kiri selemelema kanoko kiri pilku konopu topele tokole ‘Pulu Yemone olionga ulu-pulu-kirima ‘We mania pupili.’ nimba siye kolopili.’ ningu ‘No liemili.’ ningu waa.” nirimu. Aku sipa nirimu kinia ononga ulu-pulu-kiri seringima ningu para siringi kinia yuni ono no Jodane nona no linderimu.
Jono kongi kamelenga indimuni seli wale-pakoli se pakopa, kongi kangimuni seli kakomo topale, kulkumba kinia pilimu-no kinia aku langitolo mindi nomba molorumu.
7-8 Yuni yomboma ungu nimba sirimu mele i-sipa: “Nane sika ono no lindiliu-na-kolo ye se akilepa ⸤nondopa⸥ ombá ⸤sekemo⸥mo yuni ono ⸤Pulu Yemonga⸥ Mini Kake Sélimu lindimba ⸤lingí⸥. I na akilepa ombá yemo yunga tondolomo paa olandopa, nanga tondolomo paa maniandopa, na yu-kinia manda mólo. Yombo awilimanga kongono kiri sendeli kendemande-yombomane sika ononga yombo awilimanga kongono kiri sendengendo mania molko ononga yombo awilimanga kimbu-suma ka pilka tondolemele-na-kolo na ye paa kirimu moliomonga kanu ombá yemo yunga kimbu-su ka pilka tondoli kanu kongonomo paa olandopa mele, nane sendelkanje manda naa selka. ⸤Na ye paa kirimu, yu ye paa awilimu.⸥” nirimu.
1:9-11
Jonone Yesusi No Linderimu Semanemo
⸤Jono yomboma no lindipa molorumu⸥ kanu walemo kinia Yesusi kolea Gallilli disiriki Nasarete taono mundupa kelepa ⸤Jono molorumuna⸥ orumu kinia Jonone yu no Jodane nona no linderimu. 10 ⸤Yesusi no lipa pora sipale⸥ nona wendo omba gilierimu kinia sumbi sipa mulúmu kengeya lepa anju yando purumu kanopale, Pulu Yemonga Minimu, kera waembono mele, mania omba Yesusi molorumuna pumba kangina ola molorumu kanorumula. 11 Kanu-kinia muluna ola ungu se wendo omba nimbale: “Nu nanga konopu mondolio kangomo. Nu-kinia konopu sipu molio.” nirimu.
1:12-13
Kurumanga Nokoli Setenene Yesusi Kondi Torumu Semanemo
12 ⸤Yesusi no liltimu kinia Pulu Yemonga Minimu yu-kinia omba molopale nirimumuni,⸥ sumbi sipa Minimuni Yesusi kolea ku lielina lipa mundorumu. 13 ⸤Akuna purumu kinia,⸥ oli se koro talo Yesusi aku kolea ku lielina takara mélema kinia molopili ⸤kurumanga nokoli⸥ Setene omba yu kondi torumu. Kanu-kinia ⸤mulu-koleana⸥ angelloma ongo yu nokoringi.
1:14-15
Yesusini Kolea Gallilli Disiriki Yunga Kongonomo Pulu Polopa Serimu Semanemo
14 Kanu-kinia ⸤No Lindeli⸥ Jono ka siku ka-ulkana panjeringi kinia pilipale Yesusi kelepa kolea Gallilli disiriki omba Pulu Yemonga semane peangamo topa silipa andorumu. 15 ⸤Topa silipa andopa⸥ nimbale: “Kiniá enamo kamu wendo okomo, Pulu Yemo ye nokoli kingimu molomba enamo nondopa wendo okomo kene ulu-pulu-kirima munduku kelko konopu topele toko, ‘Semane peangamo yu sika ungumu.’ ningu kuru mondaa.” nirimu.
1:16-20
Yesusini Ye Kisendo “Na Lombili Waa.” Nirimu Semanemo
16 ⸤Aku sipa nilipa andopa⸥ Gallilli nomu kelona andopale Yesusini Saimono kinia Saimono genu Enderutolo oma lili wale se nomuna toko munduku moloringili kanorumu. Oma liltingili akumu olonga kou-kongono seringili kanumu. 17 ⸤Aku siku seko moloringili kanopale⸥ Yesusini olondo nimbale: “Na lombili wale. Oma lingilindu oma lili wale se liku nona mania mundulimbili kinia omama walena omba pelemo mele, pe ‘nanga kongonomo sengelendo nanga ungumu pilku ningu siliku andongele kinia yomboma nanga talapena sukundu ongo molangi.’ nimbu ‘Olo na lombili wale.’ nikiru.” nirimu. 18 ⸤Aku nirimu kinia pilkuli⸥ popenge seko olonga oma lili walema munduku kelkole Yesusi lombili puringili.
19 ⸤Kanu-kinia⸥ yu kanga-kolte wiltu pumbale, Seperinga malo Jemisi kinia Jemisi genu Jono kinia olonga nona andoli sipina sukundu molko oma lili walema toko tandoringili kanopale 20 waltikele olondo “Wale.” nirimu. Kanu-kinia lapa Seperi kinia kongono yema kinia sipina sukundu molangi munduku kelkole Yesusi lombili puringili.
1:21-28
Ye Senga Konopuna Kuru Se Molorumumu Yesusini Topa Makororumu Semanemo
21 ⸤Kanu ye pokore Yesusi lombili puringi kinia⸥ yu kinia ono Kapeniame taono puringi. Kanu-kinia ⸤koro moloringi⸥ wale Sambatemo wendo orumu kinia Yesusi Juda yomboma maku toko Pulu Yemonga ungumu pilieringi ulkana sukundu pumba yomboma mane sirimu. 22 Mane sirimu kinia Pulu Yemonga ungu-manemanga puluma pilku ono mane siringi yemane we mane siringi mele Yesusini aku sipa mane naa sirimu. Namba lierimu yemane pipili naa kolko tondolo munduku mane siringi mele yuni aku sipa mane sirimu-kulu pilkuli yombomane mini-wale mundoringi.
23 Kanu-kinia ulka kanuna sukundu kuru se ye senga konopuna molopa yu ambolorumu ye se molorumu, ⸤yemonga konopuna sukundu molorumu kanu kurumuni yu “Ungu ni.” nimba ulku torumu-na⸥ 24 yuni opa-ungu nimba nimbale: “Nasarete taono ye Yesusi, nu pea olio ⸤kuruma⸥-kinia seluna kopu sepo manda naa molomolo. Nu olio-kinia nambi semu-na onuye? Nu olio toko kondoni onuye? Nane nunga imbi pilielio. Nu Pulu Yemonga Ye Kake Sélimu.” nirimu.
25 ⸤Aku sipa nirimu kulu pilipale⸥ Yesusini kanu kurumu iri topa yundu nimbale: “Nu ungu naa ningu yemonga konopuna ongo wendo pu.” nirimu kinia 26 kurumuni yemo ambolopa tondolo mundupa puru-puru sipale kalli nilipa omba wendo purumu.
27 ⸤Yesusini aku serimu kanokole⸥ yomboma pungu-pungu ningu, mini-wale munduku ono onono anju yando ninguli: “I ungumu nambolka unguri sekemonje? Ungu-mane konde se wendo ombámo. Ye namba lieli sene we-yombomando “Saa.” nilimú mele i yemone kurumando kepe aku sipa nilimú kinia kanu kuruma yunga ungumu pilku liku selemele.” niringi. 28 Kanu-kinia kolea Gallilli disiriki koleamanga pali yuni aku sipa serimu mele semanemo popenge sepa para-nanga lepa purumu pilieringi.
1:29-34
Yesusini Pitanga Kolepa-Ambomo Kinia Yombo Awisili Sepa Peanga Sirimu Semanetolo
29 Kanu-kinia ⸤Yesusi-kinia, yu lombili andoli yema kinia⸥ ono kanu maku toko Pulu Yemonga ungumu pilieringi ulkamo munduku kelko wendo ongole niringimuni, ono kinia, Jemisi Jonotolo kinia ono pungu Saimono kinia Enderutolonga ulkana puringi. 30 Ulkana sukundu puringi kinia Saimononga kolepa-ambomo kuru topa kangi nopili lierimumu Yesusi ningu siringi. 31 Aku siku niringi pilipale ambomo lierimuna pumba yunga kimu ambolopale yu ola liltimu kinia kangi nomba kelierimu kinia ambomone ⸤ola gilipa wendo ombale⸥ oringi-yema kere-langi sipa nokorumu.
32 Pe kolea kalá topa ena purumu kinia, kuru torumu yomboma kinia, konopuna kuru molorumu yomboma kinia, Yesusi molorumuna mengo oringi. 33 Kanu koleana moloringi yomboma pali Saimononga ulka-kerepuluna ongo maku toringi. 34 Kanu-kinia Yesusini yombo kuru lupa lupa torumu awisili sepa peanga sipa, yombomanga konopuna moloringi kuru awisili topa makororumula. Kurumane Yesusi ⸤Pulu Yemonga Malo, yu Pulu Yemone nimba taltopa lipa mundorumu ye nokoli Karasimu⸥ molorumu mele pilieringi-kulu yuni onondo “Molio mele anju ningu naa siee.” nimba ononga kerema pipi sirimu.
1:35-39
Yesusi Yu Yuyu Senga Molopa Pulu Yemo Kinia Ungu Nimbale, Kolea Gallilli Disiriki Ungu Nimba Silipa Andorumu Semanemo
35 Orili-u, kolea muni u naa lepa simbulu topa pepili Yesusi ola molopa penando pumbale nirimumuni, kolea ku lieli senga pumba, akuna Pulu Yemo-kinia ungu nimba molorumu. 36 Saimono kinia pea moloringi yema kinia ono yu koroleko lombili punguli niringimuni, 37 yu kanoko lendeko yundu ninguli: “Yombomane pali nu korokomele.” niringi.
38 ⸤Aku niringi pilipale⸥ yuni onondo nimbale: “Na kolea marenga kepe ungu nimbu siembo kene i koleamo mundupu kelepo kolea senga pamili. Ne nondopa lemó koleamanga pamili. Na koleamanga pali ungu nimbu simbundu mana-mania orundu kanumu.” nirimu.
39 Aku nimbale yu kolea Gallilli disiriki sukundu koleamanga pali andopa Juda yomboma maku toko Pulu Yemonga ungumu pilieringi ulkamanga sukundu pumba ungu nimba sipa, yombomanga konopuna kuru moloringima topa makororumu.
1:40-45
Yesusini Kuru Laká Norumu Ye Se Sepa Peanga Sirimu Semanemo
40 Walte kuru laká nomba perimu ye se Yesusi molorumuna omba yunga kumbikerena komorongo langopa yu mawa sepa nimbale: “Nunga konopumuni na ‘Peanga liepili.’ konopu lienu liemu nuni na manda seko peanga sini.” nirimu.
41 Kanu-kinia Yesusini yu paa kondo kolopale yunga kimuni yemo ambolopa yundu nimbale: “ ‘Nu peanga liepili molani.’ konopu lekero kene peanga liepili molou.” nirimu kinia 42 kuru lakámo popenge sepa nomba kelierimu, yemo peanga lepa umbu-kangi liltimu.
43-44 Kanu-kinia Yesusini yu ungu se tondolo mundupa nimbale: “Nuni ya ungu sekeromo yombo selurindu kepe paa naa ni! Sumbi siku pungu Pulu Yemo popo tondoli yemo nunga kangimu liku ora siku, ‘Na kelepo kangi peanga liepili molkoro kene.’ ningu Mosisini “Sei.” nimba ungu-mane sirimumu pilku liku senindu “Pulu Yemo popo toko kalko siee.” nirimu mélemo liku Pulu Yemo popo tondoli yemondo “Kalondou.” ningu yu sieni. Pe yombomane nu kanokole ‘Yu sika kangi peanga liepili molemo.’ ningu piliangi kene nikiru mele iseli-u se-pu.” nirimu.
45 Aku-na-kolo yemo yu anju pumbale ungu awisili yombo awisilindu anju anju nimba para silipa andopa, Yesusini yu-kinia serimu semanemo topa sirimu. Yemone aku serimu-kulu Yesusi ⸤ ‘Yombo awisili na molombona nondoko nondoko ongo maku naa tangi.’ nimba⸥ kelepa taonomanga sukundu mona manda naa andopale kolea ku lielina molorumu, aku-na-kolo kanuna yombo awisili kolea lupa lupamanga molko sukundu sukundu ongo yu molorumuna maku toringi.