ACTS
Nnegau o Digau Agoago Hagau
Di haga modongoohia:
Nnegau o digau agoago hagau e duudagi mai Di Longo Humalia Luke. Tadinga hagalabagau o di beebaa deenei la go di Hagataalunga Dabu dela ne hagamaamaa nia dama agoago a Jesus i nadau hagadele di Longo Humalia i Jerusalem, mo lodo Judea hagatau mo Samaria gaa tugi loo i nia mada o henuailala (1.8). Deenei di kai o taamada di moomee nia dama a Christ ne daamada mai baahi digau o Jew, ga hagadonu labelaa go henuailala hagatau. Tangada hihi go Luke la gu hagamahi bolo nia daangada ala gaa dau di beebaa deenei, la gii donu humalia bolo nia dama a Christ hagalee hai baahi gi Rome, gei di hagadonu o nia dama a Christ la go di haga honu di hai daumaha o digau o Jew.
Nnegau o digau agoago hagau e wwae dolu, be di hai o nadau haga damana gi daha di Longo Humalia o Jesus, mo di haga duu aga di Nohongo Dabu: (1) Taamada nia hegau o nia gau hagadonu i Jerusalem i muli o Jesus ne hana gi di langi; (2) ga menege adu loo gi nia madagoaa i Palestine; (3) gaa dau adu loo gi Mediterranean gaa tugi i Rome.
Di mee hagalabagau huoloo i di beebaa go Nnegau o digau agoago hagau la go nia hegau di Hagataalunga Dabu dela ne haneia mo dono mogobuna gi hongo digau hagadonu i Jerusalem i di laangi Pentekos. Nomuli, gei Mee gaa dagi mo di hagamaaloo di Nohongo Dabu mo nia dagi daumaha i nia madagoaa huogodoo ala gu haga modongoohia i lodo di beebaa deenei. Taamada nia dama a Christ mo nadau helekai gu i golo, gu modongoohia i lodo nia mee llauehe i hunu agoago. Nia mee ala guu hihi i lodo di beebaa go Nnegau o digau agoago hagau gu hagi mai nia mogobuna o nia agoago aanei i di mouli o nia gau hagadonu mo di nadau buni i di Nohongo Dabu.
Di hagahonu di beebaa deenei:
Di hagatogomaalia e hagadele di Longo Humalia (1.1-26)
a. Nia helekai hagaodi a Jesus mo dana hagababa (1.1-14)
b. Di pono o Judas (1.15-26)
Taamada di Nohongo Dabu i Jerusalem (2.1—8.3)
Taamada di Nohongo Dabu i Judea mo Samaria (8.4—12.25)
Taamada di Nohongo Dabu i henuailala hagatau; nia hegau a Paul (13.1—28.31)
a. Tahi hana hagadele di Longo Humalia (13.1—14.28)
b. Tagabuli i Jerusalem (15.1-35)
c. Di lua hana hagadele di Longo Humalia (15.36—18.22)
d. Di tolu hana hagadele di Longo Humalia (18.23—21.16)
e. Paul e lawalawa i Jerusalem, Caesarea mo Rome (21.17—28.31)
1
Meenei Theophilus,
I lodo dagu beebaa matagidagi au guu hihi nia mee huogodoo a Jesus ne hai, mo ana agoago, mai taamada ana hegau,* Luke 1.1-4 gaa dae loo gi di laangi a Mee ne lahi gi di langi. Gei i mua dono lahi gi di langi, Mee guu hai ana boloagi i di mogobuna o di Hagataalunga Dabu ang gi nia daane ala ne hilihili go Mee belee hai ana gau agoago hagau. I lodo nia laangi madahaa i muli o Jesus ne made, nnolongo e logo gei Mee guu bida haga gidagida Ia gi digaula, ge gu haga modongoohia hagahumalia bolo Ia gu mouli. Digaula guu mmada gi Mee, gei Mee gu helehelekai gi digaula di hai o Teenua King o God. Di madagoaa digaula ne dagabuli gi di gowaa e dahi, gei Mee ga helekai gi digaula, “Goodou hudee hula gi daha mo Jerusalem, taalia hua di wanga dehuia dela guu lawa di hagababa go dogu Damana, dela guu lawa dagu hagamodongoohia adu gi goodou.* Luke 24.49 John gu babdais goodou gi nia wai, gei muli hua nia laangi dulii, gei goodou ga babdais gi di Hagataalunga Dabu.”* Matthew 3.11; Mark 1.8; Luke 3.16; John 1.33
Jesus guu lahi gi di langi
Di madagoaa digau agoago hagau ne dagabuli mai gi baahi o Jesus, digaula ga heheeu gi Mee, “Meenei Tagi, e hai behee, deenei la go do madagoaa dela e haga menege aga Tenua Israel labelaa?”
Gei Jesus ga helekai gi digaula, “Nia madagoaa mono mee huogodoo guu lawa di haganoho mai baahi dogu Damana i ana mogobuna, gei Mee hagalee dumaalia adu gi goodou gi iloo nia madagoaa ala e kila aga ai nia mee aanei. Gei goodou ga haga honu gi di mogobuna i di madagoaa di Hagataalunga Dabu ma ga hanadu gi goodou, gei goodou ga haga modomodongoohia Au i Jerusalem, mo lodo Judea hagatau, mo Samaria, gaa dae loo gi nia mada o henuailala.”* Matthew 28.19; Mark 16.15; Luke 24.47-48 I muli o Mee ne helekai beenei, gei Mee gaa lahi gi di langi. I di nadau daumada hua adu a Mee, gei di baahi gololangi gaa gahu a Mee gi de gidee digaula.* Mark 16.19; Luke 24.50-51
10 I di nadau hagadaumada adu i lodo di ahiaalangi dela e hana ai Jesus gi nua, nia daane dogolua e ulu i nia gahu kene, e tuu i baahi digaula, 11 ga helekai, “Goodou digau Galilee, goodou e aha ala e tuu i gono e mmada gi di langi i nua? Ma go Jesus dela guu lahi gi di langi gi daha mo goodou, gei Mee ga hanimoi labelaa, be dono hai dela ne mmada ginai goodou e hana gi di langi.”
Tangada e pono di lohongo Judas
12 Malaa, digau agoago hagau aalaa, ga hagatanga i di Gonduu Olib, gaa hula gi muli gi Jerusalem. Di gonduu deelaa e mogowaa di baahi maele mai di waahale deelaa. 13 Digaula ga ulu adu gi Jerusalem, gaa hula gi di ruum dela mugi nua, di gowaa dela e noho ai digaula: Peter, John, James mo Andrew, Philip mo Thomas, Bartholomew mo Matthew, James tama Alphaeus, Simon di ‘Patriot’* ‘Patriot’: Di hagabuulinga dangada ala e hai baahi hagammuni gi digau Rome, mo Judas tama James.* Matthew 10.2-4; Mark 3.16-19; Luke 6.14-16 14 Nia madagoaa e logo, digaula huogodoo e buni e hai dalodalo, ginaadou mo nia ahina, mo Mary tinana o Jesus, mo nia duaahina daane o Jesus.
15 Muli hua nia laangi dulii, digau ala ne hagadonu gu dagabuli gi di gowaa e dahi, huogodoo holongo digau e lau madalua. Peter ga du gi nua, ga helekai, 16 “Ogu duaahina nei, nnelekai di Beebaa Dabu le e hai loo gii kila, dela ne helekai ai di Hagataalunga Dabu mai di ngudu o David e haga modongoohia Judas dela ne dagi digau ala ne kumi a Jesus. 17 Judas nogo hai di hoo ni gidaadou, i mee dela gu hilihili e hai dana hegau i tadau hegau.” 18 (Nia bahihadu a Judas ne kumi i dana hegau huaidu, la guu hui dana gowaa. Di gowaa dela ne doo iei mee gaa made, ga mooho dagidahi, gei nia mee huogodoo i lodo dono dinae gu mmaalingi mai gi daha.* Matthew 27.3-8 19 Digau huogodoo ala e noho i Jerusalem, gu longono di mee deenei. Digaula gu haga ingoo di gowaa deenei gi nadau helekai donu bolo “Akeldama”, dono hadinga bolo “Di Gowaa Dodo.”) 20 Idimaa, ma guu lawa di hihi i lodo di Beebaa Pisalem boloo,
‘Dono hale gii hai di angaa hale, hudee dumaalia gi dahi dangada gii noho nolodo.’
“Guu lawa di hihi labelaa,
‘Wanga ina gi tuai dangada e kae tuhongo hegau a maa.’* Pisalem 69.25; 109.8
21-22 “Malaa, e humalia belee hilihili taane e dahi, e haga puni mai gi gidaadou e haga modongoohia aga di hai o di mouli aga Jesus. Malaa, taane deenei, e hai gii hai taane mai i lodo digau nogo madalia a Jesus i di madagoaa Jesus nogo i tadau baahi, daamada i di madagoaa John nogo babdais ana daangada, gaa dae gi di lahi o Jesus gi di langi gi daha mo gidaadou.”* Matthew 3.16; Mark 1.9; 16.19; Luke 3.21; 24.51
23 Digaula ga dahi aga nia ingoo nia daane dogolua: Joseph dela e haga ingoo bolo Barsabbas, e haga ingoo labelaa boloo Justus, mo Matthias. 24 Gei digaula ga dalodalo, “Meenei Tagi, Goe dela e iloo nia manawa o nia daangada huogodoo. Hagamodongoohia aga ina ma koai i meemaa dela gu hilihili Kooe, 25 belee hai tangada agoago hagau e pono di lohongo o Judas dela gu hagatanga, guu hana gi di gowaa dela e tau ginai mee.” 26 Nomuli, gei digaula gaa kili nia ‘dice’ belee hilihili di nadau dangada e dahi i meemaa. Tangada dela ne gila la go Matthias, ga haga puni ang gi digau agoago hagau dilongoholu maa dahi.

*1.1: Luke 1.1-4

*1.4: Luke 24.49

*1.5: Matthew 3.11; Mark 1.8; Luke 3.16; John 1.33

*1.8: Matthew 28.19; Mark 16.15; Luke 24.47-48

*1.9: Mark 16.19; Luke 24.50-51

*1.13: ‘Patriot’: Di hagabuulinga dangada ala e hai baahi hagammuni gi digau Rome

*1.13: Matthew 10.2-4; Mark 3.16-19; Luke 6.14-16

*1.18: Matthew 27.3-8

*1.20: Pisalem 69.25; 109.8

*1.21-22: Matthew 3.16; Mark 1.9; 16.19; Luke 3.21; 24.51