DEUTERONOMY
Di Beebaa Deuteronomy
Di haga modongoohia:
Di Beebaa Deuteronomy ne haga honu gi nia agoago a Moses ang gi nia daangada Israel i lodo tenua go Moab i muli di nadau loomoi haga mogowaa i lodo di anggowaa, e hoohoo ga hagatanga, gaa hula ga hai mee gi tenua go Canaan.
Aanei nia mee kaedahi hagalabagau ala ne hihi gi lodo di beebaa deenei:
1) Moses e haga langahia gi nia daangada nia mee hagalabagau ala ne kila aga i lodo nia ngadau madahaa ala guu too gi daha. Mee e agoago gi digaula gi langahia ginaadou di hai a God ne dagi ginaadou i lodo di anggowaa. Malaa, digaula gi hagalongo, gi hagalaamua ina a God.
2) Moses e haga modongoohia gi digaula nia Haganoho e Madangaholu, e haga modongoohia maaloo tadinga o Tahi Haganoho, e gahigahi nia daangada bolo ginaadou e daumaha hua gi Dimaadua. Mee e haga modongoohia nia haganoho ala i golo, nia haganoho ala e dagi nadau mouli i lodo tenua dela ne hagababa go Dimaadua gi digaula.
3) Moses e haga langahia gi nia daangada tadinga o di hagababa a God ang gi digaula, gei mee e gahigahi digaula gi haga hoou ina nadau hiihai gi daudalia di hagababa deelaa.
4) Joshua gu haga noho e hai di tagi hoou o nia daangada a God. Moses gaa made i Moab, i bahi i dua di Monowai Jordan, i muli hua dana daahili e budu di manawa dahi a God, mo di haga maluagina nia madawaawa Israel.
Di mee damana o di beebaa deenei le e hai bolo God gu hagamouli gei gu haga maluagina ana daangada ala ne hilihili, ana daangada ala e aloho ai. Malaa, ana daangada gi langahia ginaadou di mee deenei, gi aloho ge gi hagalongo gi Dimaadua, gii mee di mouli gei gii noho maluagina.
Nia gubu hagalabagau o di beebaa deenei e hihi i 6.4-6, e haga honu gi nia helekai a Jesus ala e haga ingoo bolo e kaedahi i nia haganoho huogodoo: “Aloho i Dimaadua go doo God, aga i lodo do manawa hagatau, mo do mouli hagatau, mo oo mahi hagatau.”
Di hagahonu o di beebaa deenei:
Tahi agoago a Moses (1.1—4.49)
Di lua agoago a Moses (5.1—26.19)
a. Nia Haganoho e Madangaholu (5.1—10.22)
b. Nnagadilinga haganoho mo nia helekai bule (11.1—26.19)
Nia hai o di ulu gi lodo Canaan (27.1—28.68)
Di hagababa gu haga hoou (29.1—30.20)
Nnelekai hagamuliagina a Moses (31.1—33.29)
Di made o Moses (34.1-12)
1
Di hagahonu o lodo di beebaa deenei la go nia agoago Moses ala ne hai gi digau Israel i di nadau madagoaa nogo noho i lodo di anggowaa i di baahi gi dua di Monowai Jordan. Digaula nogo noho i lodo di gowaa mehanga gonduu o Jordan hoohoo adu gi Suph, i mehanga di waahale Paran i di baahi i golo, mo nia waahale Tophel, Laban, Hazeroth mo Dizahab i di baahi dela i golo. (Nia laangi e madangaholu maa dahi o tangada dela ma ga haele daamada i di Gonduu Sinai, e hana laa lodo tenua gonduu o Edom e tugi i Kadesh Barnea.) I di laangi matagidagi o di madangaholu maa dahi malama i di mada haa ngadau i muli di nadau hagatanga mai gi daha mo Egypt, gei Moses gu agoago digau Israel nia helekai huogodoo a Dimaadua ala ne helekai bolo gi hagi anga ina gi digaula. Di mee deenei ne hai i muli Dimaadua ne haga magedaa di king Sihon o digau Amor, dela nogo dagi i lodo di waahale go Heshbon, mo Og di king o Bashan dela nogo dagi i lodo nia waahale go Ashtaroth mo Edrei.* Numbers 2.21-34 Moses ga daamada ga haga donudonu nnaganoho a God ang gi nia daangada, i nadau madagoaa nogo noho i di baahi gi dua Jordan, i lodo tenua go Moab.
Mee e helekai, “Tadau noho i di Gonduu Sinai, gei Dimaadua go tadau God gu helekai, ‘Goodou gu waalooloo di noho i di gonduu deenei. Goodou hagatanga hula. Goodou hula gi tenua gonduu o digau Amor mo di modoho adu gi nia gowaa huogodoo ala i di gili di guongo digaula, go di gowaa mehanga gonduu o Jordan, mo tenua gonduu, mo nia gowaa baba, gaa tugi loo i di baahi gi ngaaga, gaa dau adu gi di tai go Mediterranean. Goodou gi lloo adu gi tenua go Canaan gi di baahi i golo nia gonduu o Lebanon gi dau adu gi di monowai damana go Euphrates. Deelaa tenua ne hagababa ko Au, go Dimaadua, belee wanga gi godou damana mmaadua go Abraham, Isaac mo Jacob, mo nadau hagadili. Goodou hula, hai mee gi tenua deelaa.’ ”
Moses e hilihili digau hagamodu mee
(Exodus 18.13-27)
Moses ga helekai gi nia daangada, “Tadau madagoaa nogo i di Gonduu Sinai, gei au gu helekai adu gi goodou boloo, ‘Tegau dela e dagi goodou, le e damanaiee balua mai gi di au. Au e deemee di hai di maa modogoau. 10 Dimaadua di godou God, la guu hai goodou gi dogologowaahee be nia heduu di langi. 11 Dimaadua go di God o godou maadua mmaadua, gi heia goodou gi mada dogologo nia holongo e mana gi nonua, gi heia goodou gii gila humalia, gii hai be dana hagababa! 12 Gei au modogoau le e dugu godou lagalagamaaloo behee, be di maa tegau haingadaa? 13 Hilihilia hunu daane gu maalama, ge gu iloo nia mee mai lodo nia madawaawa, gei au gaa hai digaula gii dagi goodou.’ 14 Gei goodou guu baba bolo deenei di mee humalia e hai. 15 Malaa, au guu hai digau ala e iloo nia mee, ala ne hilihili go goodou gii hai godou dagi. Hunu gau e dagi nadau daangada e mana, hunu gau dagi llau, hunu gau dagi madalima, ge hunu gau dagi madangaholu. Au guu hili labelaa hunu dagi mai i lodo nia madawaawa huogodoo.
16 “Di madagoaa deelaa, gei au ga helekai gi digaula boloo: Hagalongo gi nia lagalagamaaloo ala e kila aga i mehanga godou daangada. Hagadonu ina nia lagalagamaaloo huogodoo gi humalia gi tau anga, de hilihili be nia maa nia mee e dau gi godou daangada donu, be e dau gi digau mai i daha ala e noho i godou mehanga. 17 Hudee hai dangada i lodo godou hagamodu mee, hagadonu ina nia daangada huogodoo be di mee e dahi, hagalee hilihili be mee koai. Hudee mmaadagu i dahi dangada, idimaa, godou hagamodu e lloomoi i baahi o God. Maa di mee e haingadaa dono hagadonu go goodou, gaamai gei au ga hagadonu. 18 Di madagoaa hua deelaa, gei au gu hagi adu di hai dela belee hai godou mee huogodoo ala i golo.
Digau hagadina hagammuni ne hagau gi Canaan mai i Kadesh Barnea
(Numbers 13.1-33)
19 “Gidaadou guu hai nia mee Dimaadua go tadau God ne helekai bolo gidaadou gi heia. Gidaadou ne hagatanga i di Gonduu Sinai, gaa hula laa hongo di anggowaa palaha ge hagalliga, e hula gi tenua gonduu o digau Amor. Tadau dau i Kadesh Barnea, 20-21 gei au ga helekai adu gi goodou boloo, ‘Dolomeenei goodou gu lloomoi gi tenua gonduu digau Amor, dela ne gaamai go Dimaadua go tadau God, go di God o tadau maadua mmaadua. Mmada, deelaa di guongo. Hula, noho i golo gii hai be dana hagababa. Hudee dennoomaalia be mmaadagu.’
22 “Gei goodou ne loomoi gi di au ga helekai, ‘Gidaadou ga hagau tadau daane i tadau mua e hagadina hagammuni tenua, ge digaula ga iloo di hagi mai gi gidaadou, be dehee di ala e humalia e hula ai, ge nia maa nia waahale hai behee ala i golo.’
23 “Di mee deelaa le e hai be di mee humalia e hai, gei au ga hilihili agu daane dilongoholu maa lua, e dahi mai i lodo di madawaawa e dahi. 24 Digaula ne hula gi tenua gonduu, gaa dau adu loo gi di gowaa mehanga gonduu o Eschol, ga hagadina di maa. 25 Digaula gu gaamai nadau huwa laagau ala ne gidee ginaadou i golo, ga odi mai bolo tenua dela ne gaamai go Dimaadua go tadau God la tenua tomo huoloo ge e huwa humalia.
26 “Gei goodou guu hai baahi gi nnelekai mai baahi Dimaadua di godou God, malaa goodou hagalee hula gi tenua deelaa.* Deuteronomy 9.23; Hebrews 3.16 27 Goodou nogo nguunguu i godou mehanga boloo, ‘Dimaadua le e ginagina i gidaadou. Mee ne laha mai gidaadou gi daha mo Egypt, belee wanga gidaadou gi digau Amor gi daaligidia. 28 Gidaadou belee hula gi golo eiaha? Gidaadou e mmaadagu. Tadau daane ne hagau, e helekai mai gi gidaadou bolo nia daangada ala i golo le e mada maaloo ge e mada lloo i gidaadou, gei digaula e noho i lodo nia waahale ono abaaba lloowehaa e dau adu gi di langi. Digaula gu gidee nia daangada llauehaa i golo!’
29 “Gei au gu hagi adu boloo, ‘Hudee mmaadagu i digaula. 30 Dimaadua di godou God gaa dagi laa goodou, ga heebagi i goodou, gadoo be di godou gidee dana hai ne hai i Egypt 31 mo i hongo di anggowaa. Goodou gu gidee dana hai ne laha mai goodou hagahumalia, gaa dae mai loo gi di gowaa deenei, e hai gadoo be dahi damana ma gaa lahi dana dama daane.’* Nnegau 13.18 32 Ma e aha maa agu helekai ala ne hai, goodou hagalee hagadagadagagee gi Dimaadua hua i golo,* Hebrews 3.19 33 ma e aha maa Mee e hana i godou mua i nia madagoaa huogodoo, e halahala di gowaa e hagamolooloo ai goodou. Dana hai e hagi adu gi goodou di ala, i di boo gei Mee e hana i godou mua i lodo di waduu ahi, gei i di aa gei Mee e hana i lodo di waduu gololangi.
Dimaadua e hagaduadua Israel
(Numbers 14.20-45)
34 “Dimaadua gu longono godou helehelekai hai baahi gi nia mee, ga hagawelewele ga haga iloo boloo, 35 ‘Hagalee tangada e dahi mai di adu dangada huaidu deenei e ulu i tenua humalia e huwa humalia ai, go tenua dela ne hagababa ko Au bolo e wanga gi godou maadua mmaadua. 36 Deelaa hua go Caleb, tama daane Jephunneh, dela ga ulu i tenua deelaa. Mee nogo manawa dahi mai gi di Au, gei Au gaa wanga gi mee mo dono hagadili gi muli tenua dela ne hagadina go mee.’ 37 Ma go goodou, dela ne hidi mai Dimaadua ga hagawelewele labelaa mai gi di au, gei Mee ga helekai mai, ‘Mo goe labelaa, go Moses, goe hagalee ulu gi tenua deelaa. 38 Malaa, hagamaaloo ina aga di manawa o dau dangada hagamaamaa go Joshua, tama daane Nun. Mee gaa dagi digau Israel, e hai henua gi tenua deelaa.’
39 “Dimaadua ga helekai mai gi gidaadou huogodoo boloo, ‘Godou dama ala e lligi balua, digi iloo nia mee humalia mono mee hala, ga ulu gi tenua deelaa, go nia dama ala ne helekai goodou bolo gaa kumi go godou hagadaumee. Au gaa wanga tenua gi digaula, gei digaula ga noho ai. 40 Gei goodou, huli gi muli, hula gi di anggowaa i hongo di ala dela e hana gi di Malua o Aqaba.’
41 “Goodou gu helekai mai, ‘Meenei Moses, gimaadou gu hai hala gi Dimaadua. Gei dolomeenei gimaadou ga heebagi, be di hai Dimaadua go di madau God dela ne hai mai gi gimaadou.’ Malaa, tangada nei mo tangada nei i goodou gi hagatogomaalia e heebagi ge e maanadu bolo ma e haingoohia hua di heebagi, gaa kumi tenua gonduu deelaa.
42 “Dimaadua ga helekai mai gi di au, ‘Hagailoo ina hua gi digaula gi hudee heebagi, idimaa Au ga hagalee madalia ginaadou, gei nadau hagadaumee ga hagamagedaa ginaadou.’ 43 Au gu hagi adu nnelekai Dimaadua, gei goodou e de hagahuodia goodou. Goodou gu hai baahi gi Mee. Mai i lodo godou manawa hagamuamua, goodou gaa bida dagi hua goodou gi lodo tenua gonduu deelaa. 44 Gei digau Amor ala e noho i hongo nia gonduu, gu lloomoi dogologo waahee be nia lamu, gu hai baahi adu gi goodou. Digaula ga waluwalu goodou gaa dae adu loo gi Hormah, ga hagamagedaa goodou i lodo tenua gonduu o Edom. 45 Gei goodou ga tangi gi Dimaadua i di hagamaamaa, gei Mee hagalee hagalongo adu gi goodou, ge e de hagahuodia e Ia godou dangidangi.
Nia ngadau i lodo di anggowaa
46 “Gei i muli di madagoaa looloo nogo noho gidaadou i Kadesh,

*1.4: Numbers 2.21-34

*1.26: Deuteronomy 9.23; Hebrews 3.16

*1.31: Nnegau 13.18

*1.32: Hebrews 3.19