5
Iesu ramahatən nərmama me ia təkuər
Nəpɨn Iesu rətoni nərmama me həuvəpɨk, rutə ia təkuər riti məkure. Nərmama me səvənhi həuvehe tukwe, nənə in rɨnamahatən irəha, mɨnamɨni mə,
Aes 57:15“Nərmama səməme hətə sas ia rerɨnraha mə irəha həmwhen ia nərmama nautə səvənraha riwən, rerɨnraha traɡien,
tɨ nəri nə mə nɨtətə ia neiai* Nəpɨn rɨpɨk Matiu rani nəɡkiariien i mə “Nɨtətə ia neiai.” Nɨpwrai nəɡkiariien i in i “Nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə.” səvənraha.
Aes 61:2-3, Rev 7:17Nərmama səməme kamhəreɡi rərəha mamhasək, rerɨnraha traɡien,
tɨ nəri nə mə Kumwesən truvehi utə nətərɨɡien səvənraha.
Sam 37:11Nərmama səməme həpkəfiəutə mhə ia nirəha, rerɨnraha traɡien,
tɨ nəri nə mə Kumwesən truvei pen tɨprənə i mɨnraha.
Aes 55:1-2Nərmama səməme hokeikei pɨk mə tuhətoni noien atukwatukw,
mamhəreɡi nokeikeiien nəha rəmwhen ia iərmama nukumhə ramahi, maməkwakwa, rerɨnraha traɡien,
tɨ nəri nə mə Kumwesən tro irəha həreɡi həkuvəutə.
Jem 2:13Nərmama səməme kamhapi tɨ nərmama, rerɨnraha traɡien,
tɨ nəri nə mə Kumwesən trapi mwi tɨ nirəha.
Sam 24:3-4, 51:10, 73:1Nərmama səməme nətərɨɡien səvənraha rəmher, rerɨnraha traɡien,
tɨ nəri nə mə irəha tuhətə Kumwesən.
1Jon 3:2-3Nərmama səməme kamhəmri nəmərinuien, rerɨnraha traɡien,
tɨ nəri nə mə tukɨni irəha mə nɨpwnəti Kumwesən me.
10  Hip 12:4, 1Pit 3:14Nərmama səməme kamometə irəha tɨ nəri nə mə kamho noien atukwatukw, rerɨnraha traɡien,
tɨ nəri nə mə nɨtətə ia neiai səvənraha.
11  1Tes 4:14, Jem 1:2Kɨmiaha i rerɨmiaha traɡien nəpɨn nərmama tuharɨs əkenhɨn ia kɨmiaha, mhometə kɨmiaha, mhəni nəɡkiariien ərəha me səpəmsəpə mɨne neikuəien me, mhousi kɨmiaha irə tɨ nəri nə mə kɨmiaha nərmama me səiou. 12  2Kron 36:16, Wok Me 7:52, Hip 11:32-38, Jem 5:10Kɨmiaha tihaməkeikei mhəreɡi ramasan, mhaɡien pɨk, tɨ nəri nə mə nərəkuien səkɨmiaha rasori fwe ia neiai. Kɨmiaha hiəukurən mə nərmama me hənometə profet kupwən me ia noien a mwi nəha.”
Iesu rəɡkiari ia sol mɨne nukuraanien
13 “Kɨmiaha nə hiəmwhen ia sol ia tɨprənə i. Mətə trɨni mɨnuə sol nəsienien səvənhi ruvəiwən, tukəfo mwi rəsien mwi? Sol nə rɨpkəmwhen mhə mə tuko nari amasan riti mwi irə. Ramasan mə tukərarki a i, nənə nərmama tuhavən irə.
14  Jon 8:12, 9:5Kɨmiaha nə hiəmwhen ia nukuraanien ia tɨprənə i. Taon riti fwe ia təkure təkuər ko rɨpkərkwafə mhə. 15  Mak 4:21, Luk 8:16, 11:33Nərmama me həpkɨhiai pen mhə napw ia laet mhəuiui ia nari riti, mətə irəha tuhaməkeikei mhəkurei utə i ia nəri kakurei utə laet irə mə nərmama ia nəkwai nimwə tuhətoni raməhiapw. 16  Efes 5:8-9, 1Tes 2:12Rəmwhen a mwi ia kɨmiaha tihaməkeikei mho laet səkɨmiaha ruək asori ia nəmri nərmama pwəh hətoni noien amasan me səkɨmiaha nənə mhəɡnəɡɨni Tata səkɨmiaha fwe ia neiai.”
Iesu rəɡkiari ia Loa səvəi Moses
17  Mat 3:15, Rom 3:31, 10:4“Rerɨmiaha trəpwəh nɨrhiien mə iakuvehe mə takərarki Loa səvəi Moses mɨne nəɡkiariien səvəi profet kupwən me. Iapkuvehe mhə mə takərarki nəɡkiariien me səvənraha, mətə iakuvehe mə tako nəɡkiariien me səvənraha həuvehe mhəukuə. 18  Luk 16:17, 21:33Iakani nɨpərhienien tukumiaha i mə loa nəha trɨpkiwən mhə meste tɨprənə mɨne neiai trouiwən. Nəɡkiariien kwakwa uə nɨpəri nəɡkiariien kwakwa kɨmərai pen ia loa nəha trɨpkiwən mhə meste narimnari me pam tuhəier irapw. 19  Jem 2:10Ro pen iərmama sə trərui loa riti rouihi ia loa me i, mamahatən nərmama me mə tuho mwi iamɨnhi, tukəkwein in mə iəmə auər a ia nɨtətə ia neiai. Mətə iərmama sə tresi pen loa me i, mamahatən nərmama me irə, tukəkwein in mə iəmə asori ia nɨtətə ia neiai. 20 Iou iakani pehe tukumiaha i mə noien səkɨmiaha traməkeikei matukwatukw məpi raka noien səvəi nahatən me səvəi Loa mɨne noien səvəi Farisi me. Mə rekəm, kɨmiaha tihəpwəh nuvnimwəien ia nɨtətə ia neiai ia nəpɨn riti.”
Iesu rəɡkiari ia noien səvəi niemaha
21  Eks 20:13, 21:12, Lev 24:17, Dut 5:17“Kɨmiaha hiəuvəreɡi raka kɨməni pen tɨ kaha kupwən me səkɨtaha mə, ‘Tikəpwəh nousi əpuneien iərmama. Trɨni mɨnuə iərmama riti rousi əpune iərmama riti ratukwatukw mə tuko nərpwɨnien min.’ 22  1Jon 3:15Mətə iou iakani pehe tukumiaha i iərmama sə ramo niemaha m piəvni, ratukwatukw mə tuko nərpwɨnien min. Iərmama sə trɨni pen tɨ piəvni mə, ‘Ikamarməri,’ ratukwatukw mə tukuvi irapw in ia nəmri nəmə asori me. Iərmama sə trəskiari ərəha anan ia piəvni, ratukwatukw mə trevən ia kwopun napw asori rauək ikɨn.
23  Mak 11:25Ro pen trɨni mɨnuə ikamərer pen ia nɨfatə səvəi Kumwesən mə tikuvei pen nari riti min, nənə ia kwopun nəha rerɨm rɨrhi mə piam niemaha raməpi in tɨ nari riti ikɨno min, 24 tikəpwəh nəri nəha ikuə tikuvei pen m Kumwesən pwəh raməmak ia nɨkare nɨfatə, nənə mevən. Tikaməkeikei mukupwən mevən tɨ piam rouamasan kɨmirau min, nənə kurirə ikrərɨɡ, muvei pen narimnari me səim ia təkure nɨfatə ramevən tɨ Kumwesən.
25  Mat 6:14-15, Mat 18:34-35Trɨni mɨnuə iko noien ərəha riti ia iərmama, nənə in rokeikei mə kɨmirau min tirouərer ia nəmri nəmə asori me pwəh həkiri noien səim, ramasan mə tikevən akwauakw, rouəmri atukwatukw nəri nəha nəpɨn kɨmirau irauesi pen ihi suatuk rauevən ia kwopun kaməkiri nəɡkiariien ikɨn. Rərəha mə iərmama nəha ikɨno noien ərəha irə trəmri pen ik ia rəɡi iəmə asori sə raməkiri nəɡkiariien, nənə iəmə asori sə raməkiri nəɡkiariien trəmri pen ik ia rəɡi polis, nənə tukuvehi puvnimwə ik ia kalapus. 26 Iakani nɨpərhienien tukw ik i mə tikəpwəh nierien ia kalapus meste ikərəku pen pam faen me səim.”
Iesu rɨni mə iərman rerɨn trəpwəh nakresien pran
27  Eks 20:14, Dut 5:18“Kɨmiaha hiəuvəreɡi raka kɨməni mə, ‘Tikəpwəh nakresien pran səvəi iərməpə.’ 28  2Tes 2:14Mətə iou iakani pehe tukumiaha i trɨni mɨnuə iərman riti rətoni pran riti, nənə rerɨn rakres i, iəmə nəha rɨnərui raka nəɡkiariien nəha ia rerɨn. 29  Mat 18:9, Mak 9:47, Kol 3:5Trɨni mɨnuə nənimem mwatuk ramo ik ikamwei ia nərəhaien, tikukumwiri raka, mərarki. Nənimem nɨpəri nɨpwram a. Trɨni mɨnuə ikouraha nɨpəri nɨpwram ramasan pɨk məpi raka mə tukərarki pen nɨpwram me pam ia kwopun napw asori rauək ikɨn. 30  Mat 18:8, Mak 9:43Nənə trɨni mɨnuə rəɡɨm mwatuk ramo ik ikamwei ia nərəhaien, tikərai raka, mərarki. Rəɡɨm nɨpəri nɨpwram a. Trɨni mɨnuə ikouraha nɨpəri nɨpwram ramasan pɨk məpi raka mə tukərarki pen nɨpwram me pam ia kwopun napw asori rauək ikɨn.”
Iesu rɨni mə iərman trəpwəh nəpwəhien pran səvənhi
31  Dut 24:1-4, Mak 10:4, 1Kor 7:10-11“Nəɡkiariien riti mwi kɨməni fwe kupwən in i mə, ‘Iərman sə rokeikei mə trəpwəh pran səvənhi pwəh ruvei pen nɨmwai nəkukuə riti m pran səvənhi rani mə in rɨnəpwəh in.’ 32 Mətə iou iakani pehe tukumiaha i trɨni mɨnuə iərman riti rəpwəh pran səvənhi, pran sə rɨpko əpnapen mhə nari irau iərməpə, ramouraha səvənhi pran, mamo in revən mamətui iərməpə riti mə triri in. Trɨni mɨnuə prən nəha resi pen iərməpə riti iamɨnhi, in ramo noien ərəha. Iərman nəha in ramesi pen rɨpko mhə iərman atukwatukw səvənhi. Nənə iərman sə ramiri pran sə iərman səvənhi rɨnəpwəh in ramo noien ərəha. Prən nəha in ramiri səvəi iərməpə.”
Iesu rɨni mə tikəpwəh nahatən penien nari, muvehi kwəsuahi
33  Eks 20:7, Lev 19:12, Nam 30:2, Dut 23:21“Nəɡkiariien riti mwi kɨmiaha hiəuvəreɡi raka kɨməni pen tɨ kaha kupwən me in i mə, ‘Tikəpwəh nuvehiien kwəsuahi ia nəmri Iərɨmənu meikuə irə, mətə tikaməkeikei mo nəfe ikɨməuvehi kwəsuahi mɨni mə tiko.’ 34-35  Aes 66:1, Jem 5:12, Mat 23:22, Wok Me 7:49, Sam 48:2, Aes 66:1Mətə iou iakani pehe tukumiaha i mə tihəpwəh nuvehiien kwəsuahi iamɨnhi. Tikəpwəh nahatən penien neiai uə tɨprənə uə Jerusalem muvehi kwəsuahi ia nirəhar, tɨ nəri nə mə neiai in nə kwopun Kumwesən raməkure ikɨn mamərɨmənu, tɨprənə in nə nəri Kumwesən ramərpwi utə tɨpaɡe nɨsun mi irə, nənə Jerusalem in nə taon səvənhi, in Iərɨmənu Asori. 36 Tikəpwəh nahatən penien kəmkapwə, muvehi kwəsuahi irə, tɨ nəri nə mə ko ipko mhə nɨmwai nukwənem riti ruvehe məpsan uə ruvehe mɨpitəv. 37  Jem 5:12Mətə nəɡkiariien səim pwəh ro iamɨnhi. Tikɨni a ‘Ouəh’ uə ‘Rekəm.’ Nəɡkiariien sə rəpi raka nəɡkiariien mi nəha ruku pen tɨ Setan.”
Iesu rɨni mə tikəpwəh nərpwɨnien noien ərəha səvəi nərmama
38  Eks 21:24, Lev 24:20, Dut 19:21“Kɨmiaha hiəuvəreɡi raka kɨməni mə, ‘Trɨni mɨnuə iərmama rouraha nənimek riti tukaməkeikei kouraha mwi nənimen riti. Trɨni mɨnuə iərmama rouraha revɨk riti tukaməkeikei kouraha mwi revɨn riti.’ 39  Lev 19:18, Jon 18:22-23Mətə iou iakani pehe tukumiaha i mə tihəpwəh nəvisəien kɨmiaha iərmama rərəha, mhəpwəh nərpwɨnien tai noien ərəha səvənhi iamɨnhi. Trɨni mɨnuə iərmama riti rəpwi nɨkare nɨkapwɨm mwatuk, ikuvei pen mwi nɨkaren mour min. 40  1Kor 6:7Trɨni mɨnuə iərmama riti ruvi irapw ik ia nəɡkiariien asori mə truvei raka səim karkahu, ikuvei pen mwi səim kot min. 41 Trɨni mɨnuə iərmama riti raməkeikei mik mə tikəvrani narimnari me səvənhi mavən kilometa kuatia, ikavən kilometa kəru kɨmirau min. 42 Trɨni mɨnuə iərmama riti rəres ik nari riti, ikuvei pen min. Tikəpwəh nɨniseien iərmama sə rokeikei mə truvehi ouihi a səim narimnari me.”
Iesu rɨni mə tikokeikei nərmama səməme haməmwəki ik
43  Lev 19:18“Kɨmiaha hiəuvəreɡi raka kɨməni mə, ‘Tikaməkeikei mokeikei piam nənə məmwəki iərmama sə raməmwəki ik.’ 44  Eks 23:4-5, Luk 23:34, Wok Me 7:60, Rom 12:14,20Mətə iou iakani pehe tukumiaha i mə kɨmiaha tihaməkeikei mhokeikei nərmama səməme haməmwəki kɨmiaha, nənə mhəfwaki tɨ nərmama səməme kamhometə kɨmiaha. 45  Efes 5:1Noien nəha trahatən pen mə Tata səkɨmiaha fwe ia neiai nɨpwnətɨn me nə kɨmiaha, tɨ nəri nə mə in ramo meri səvənhi rautə nukwəsikər raməhiəpwɨn nərmama ərəha me mɨne nərmama amasan me. In ramərhi irapw mwi nesən raməfwi nərmama atukwatukw mɨne nərmama həpkatukwatukw mhə. 46 Kɨmiaha hiaməfətərɨɡ irə? Trɨni mɨnuə kɨmiaha hiokeikei a nərmama səməme hokeikei kɨmiaha, Kumwesən trəɡnəɡɨni kɨmiaha tɨ nəfe? Nərmama kamərəku pen takis minraha irəha mwi kamho noien nəha! 47 Nənə trɨni mɨnuə kɨmiaha hiaməɡkiari pen m piəvmiaha me a, nəfe noien amasan hiamo mhəpi raka nərmama me nepwɨn? Nərmama me səməme həreirei Kumwesən irəha mwi kamho noien nəha! 48  Lev 19:2, Dut 18:13Ro pen kɨmiaha tihaməkeikei mhatukwatukw rəmwhen ia Tata səkɨmiaha fwe ia neiai in ratukwatukw.”

5:3: Aes 57:15

*5:3: Nəpɨn rɨpɨk Matiu rani nəɡkiariien i mə “Nɨtətə ia neiai.” Nɨpwrai nəɡkiariien i in i “Nɨtətə sə Kumwesən ramərɨmənu irə.”

5:4: Aes 61:2-3, Rev 7:17

5:5: Sam 37:11

5:6: Aes 55:1-2

5:7: Jem 2:13

5:8: Sam 24:3-4, 51:10, 73:1

5:9: 1Jon 3:2-3

5:10: Hip 12:4, 1Pit 3:14

5:11: 1Tes 4:14, Jem 1:2

5:12: 2Kron 36:16, Wok Me 7:52, Hip 11:32-38, Jem 5:10

5:14: Jon 8:12, 9:5

5:15: Mak 4:21, Luk 8:16, 11:33

5:16: Efes 5:8-9, 1Tes 2:12

5:17: Mat 3:15, Rom 3:31, 10:4

5:18: Luk 16:17, 21:33

5:19: Jem 2:10

5:21: Eks 20:13, 21:12, Lev 24:17, Dut 5:17

5:22: 1Jon 3:15

5:23: Mak 11:25

5:25: Mat 6:14-15, Mat 18:34-35

5:27: Eks 20:14, Dut 5:18

5:28: 2Tes 2:14

5:29: Mat 18:9, Mak 9:47, Kol 3:5

5:30: Mat 18:8, Mak 9:43

5:31: Dut 24:1-4, Mak 10:4, 1Kor 7:10-11

5:33: Eks 20:7, Lev 19:12, Nam 30:2, Dut 23:21

5:34-35: Aes 66:1, Jem 5:12, Mat 23:22, Wok Me 7:49, Sam 48:2, Aes 66:1

5:37: Jem 5:12

5:38: Eks 21:24, Lev 24:20, Dut 19:21

5:39: Lev 19:18, Jon 18:22-23

5:40: 1Kor 6:7

5:43: Lev 19:18

5:44: Eks 23:4-5, Luk 23:34, Wok Me 7:60, Rom 12:14,20

5:45: Efes 5:1

5:48: Lev 19:2, Dut 18:13