6
Yesu au Nasaret hi hinidodorei.
Yesu ana tauvotaghotagho maitehi naꞌi dobuna hi voterei ma hi naꞌeme ana au meyagai ohohina.
Au Sabate, viharaharamana ivi kareni, pari au numana. Rava maghamaghauhi kampa ma marainana tauna hi nonori, tauhi anataputapuhi hi ghohorihi. Tauhi hi rau-bayadana vivirihi, “Weꞌi haramanana mepa i vaini? Ma meiyei i rau-nuwahuyahuya ma menanaꞌarena da anibaha ghaeghaehi e ghohaghohaꞌi?” Tauhi hi riwana vivirihi, “Tauna yamna tau vowa, Mary natuna tautuwaghina, James, Joses, Judas ma Simon varehihi. Ma novunovuna muhomuhohi weka he maꞌamaꞌae, tauna bo?” Yamna aubaina tauhi, hi hinidodorei.
Yesu i riwehi ipa, “God ana tau dede rava hevivi ponavowehi ma ahi meyagai ohohina ravahi, ahi dam ma ahi ghughuni ravahi egha hitavi ateateyehi.” 5-6 Rava tauna egha hitavi tumaghanei ma tauna i baheꞌi. Yesu egha anibaha ghaeghaehi ita ghohahi aubaina tauhi egha itavi tumaghanei aubaina, tauna rava doridoriahi hi yahiyavahi ava ivo dadanihi ma hi yawahana. Ma tauna meyagai i naenihi ma rava ivi haraharamanihi.
Yesu ana tauvotaghotagho 12 i pari-tawanana hopunehi.
Yesu ana tauvotaghotagho 12 i ghorehi da hivi tagogiyehi ma ruwaruwaghei ava, i pari-tawanehi au meyagai gheha. Tauna, aruwa-apoapoehi ani vovaihubahi, riwapanana i verehi, ma i riwehi ipa, “Weꞌi ami naena au horana, ami dighona ava ona vaini, egha purapura ghehauhi egha yam, egha autu, egha money autuna. Ae humahuma ona oteni ma egha kwama ghehauhi ona vowai.” 10 Tauna maitena i riwehi ipa, “Metauna au meyagaina ona enae ma aiyaꞌi ravana e maꞌaemaꞌae naonaowemi, ana au numana ava ona maꞌamaꞌae da meyagaina ona voterei. 11 Ina pa metauna meyagaina ravahi egha hina maꞌe naonaowemi, bo egha hina rau-tanighanemi, yamna ona voterehi ma aemi vunavunana ona rau-habuhabui. Yamna tauhi ahi pariputu.”* Mai Jewish, aiyavoꞌina ava da ahi dobu Israꞌel hi hoputawaneꞌi ma he wanawana virameyehi Israꞌel dobuna au parata yamna aeyapayapahi vunavunana, he rau-rauhabuhabui da tauhi hita ahime. Yesu ana tauvotaghotagho hita ghohai da rava naꞌi au meyagaina hita notai da, “Tauhi hita ririwehi hita pa, taumi o mira, me taumi egha mai Jew.” Act 13:50-51
12 Anina ma hi nae ma rava auwarihi hi rau-guguya ma hi riwehi hipa, “Ami ghoha, apoapoehi ona voterehi ma God awarina ona nememeꞌi.” 13 Tauhi aruwa-apoapoehi maghamaghauhi hivo vaihubahi ma hivi hopunihi ma olive oil rava doridoriahi, au koyahi hi hiwaghihi da hi yawahana. Jam 5:14
John Tau Babataito ana hiraghe.
14-15 Dobu taputapuna ravahi, Yesu he dededei ma riwana i raꞌata. Rava ghehauhi hipa, “John tau babataito i yawahaname. Yamna aubaina da anibaha ghaeghaehi e ghohaghohahi.” Rava ghehauhi hipa, “Tauna Elijah.” Ma rava ghehauhi hipa, “Tauna yamna God ana peroveta, warihagha.” 16 Guyau Herod§ Guyau Herod: Herod Antipas, Galili guyauna. i nonori ma ipa, John tau babataito koyana taꞌu a tarautuini ma i yawahaname;* 2 Ki 2:1-15, Mal 4:5-6 17 Herod i am hegara da John hi pani ma au deri hi terei, weꞌi aubaina, tauna Herod i riwana haigiriyei ipa, “Ghoha apoapoena u ghohai da varehim Philip awana u vaini.” Herod i am hegara da John hi pani ma au deri hi terei, aubaina tauna, varehina Philip awana Herodias, i ravaghi. 18 John tau babataito, Herod i riwananonowei ipa, “Ghoha apoapoena u ghohai da varehim awana u ravaghi.” 19 Yamna aubaina Herodias, John i rau-amoghaighaiyei ma i ghoheghohei da itavi hiragheni ma Herod i taraghaghari. 20 Herod, John i rovorovowei, aubaina tauna yamna rava ahiꞌahina mavi vivireina. Yamna aubaina vihiraghenana i taraghaghari. Tauna i ghoheghohei da mara maghamaghaunana John ita rau-rautanighanei, havena da ana au dede, tauna evivi nuwaragharagha.
21 Herod ana tupuwa au marana, Herodias, ana gavogavo ivi aꞌroni. Herod, ana tupuwa marana, torehana i terei ma dobu babadahi, ahitaunoya, ghavighaviyana babadahi da mai Galili rava ghaeghaehi ghehauhi maitehi, aubaihi. 22 Herodias natuna guguhinina, au torehana i hara, Herod ana taomana maitehi hi inanai ma hivi eraerawei. Yamna aubaina Guyau Herod, guguhinina i riwei ipa, “Am ghohaghohana aiwaꞌi? Am ghohaghohana anataputapuna ana verem. 23 God au matana, a ririwem da am ghohaghohana anataputapuna ana verem, ina pa aꞌu viguyau tupona ma ghoheghohei yamna maiteni ana verem.”
24 Guguhinina i nae da ayona i rau-bayadei, “Aiwaꞌi ana vibaghei?”
Ayona i pari-beyana ipa, “John tau babataito koyana mavi baghei.”
25 Guguhinina, yaghiyaghina ava i naeme Guyau awarina ma i haighiriyei ipa, “A ghoheghohei da weka ma marina, John Taubabataito koyana au aboma ma terei ma mavereꞌu.” 26 Guyau i nonori ma ivi nuwaboya kauwa, wate egha tagotagogina da itapari virevirei, aubaina tauna ana taomana au matahi ma iparivai nuwaghani. 27 Yaghiyaghina ava, tau vihiraghena ghehauna i hegari da John koyana ita neiyaꞌi. Tau vighaviya i nae, au deri ma John uwana ita rau-tuini, 28 ma au aboma i terei ma i naiyai da guguhinina hi verei ma tauna ayona i verei. 29 Marainana John tau babataito ana tauvotaghotagho tauna, hiraghena tuyeghana hi nonori, yamna hi neꞌi da tupuwana hi vaini da au kokowaga hivi enoi.
Yesu rava maghauhi 5000 i ghamohi.
(Mat 14:13-21; Luk 9:10-17; Jhn 6:1-14)
30 Yesu ana Apostle, ahi au bagibagi hi neneyana, hi wana virameyehi awarina ma aiwaꞌi hi ghohaghohahi da hivi haraharamaneiya, hivi heghei. 31 Ma na marainana, rava maghamaghauhi, hi naenae auwarihi ma hi wanawana virameyehi. Yesu ana tauvotaghotagho maitehi egha mepa ahi gavogavo da hita am. Yesu i riwehi ipa, “Tautaiava tana nae, au mutuyuwa, mepa rava egha hita maꞌemaꞌeyana ma tanavi yawahi.” 32 Au waga hi geru ma hi damana au mutuyuwa, mepa rava egha hita maꞌemaꞌeyana.
33 Rava maghamaghauhi, tauhi hi inanahi da hi naenae ma hi inana tuhaghahi, aubaina geraha, meyagaina ravahi maghamaghauhi, gerahei hi ruba da hi aigheꞌeta au mutuyuwa ma Yesu ana tauvotaghotagho maitehi muriyai hi ghota. 34 Yesu wageꞌi i hopu ma rava maghamaghauhi i inanahi ma i rau-nuwaꞌapoapoeyehi aubaina tauhi me sipu ma egha taupainihi. Anina ma tauna God ana ghoha maghamaghauhi ma ana vibadana vaivaina, ivi haraharamanihi. Ezk 34:11-15; Jer 23:5-6; Num 27:17. 35 Au hegoya, ana tauvotaghotagho, hi neꞌi awarina ma hipa, “Au e pompom ma weꞌi au dobuna rava egha hita maꞌamaꞌae.” 36 Rava ma paritawanehi da tauhi hina nae, meyagai au muhomuhohi bo au ghaeghaehi da yam hina baiha da hina am.
37 Ma Yesu i pari-beyana ipa, “Taumi yam ona verehi da hina am.” Ma hi riwehi ipa, “Tam u ghoheghohei da tauai 200 denarii.” 200 denarii. Denarius yamna madegha tagogi ana maiha ruvana. Ruvanei yam tana gimarai da ravahi maghamaghauhi tana ghamohi bo. 38 Yesu i rau-bayadehi, “Payawa bihagha awarimi? Ona nae da ona inanai.”
Hi nae ma hi nememei da hi riwei hipa, “Payawa 5 ma i yana 2 hemaꞌamaꞌaꞌe.”
39 Anina ma Yesu i riwehi ipa, “Upumei, au gidagida ona tughura.” 40 Anina ma tauhi upuma 50 da 100 awarinei§ Exo 18:21 hi tughuranae. 41 Ma Yesu payawa 5 ma i yana 2 i vaini ma au mara i watata ma God ivi egwayauwei ma payawa da i yana i tomutomui ma ana tauvotaghotagho i verehi da tauhi rava hi verehi. 42 Ana taputapuhi hi am ma hi amhiyauwa. 43 Yesu ana tauvotaghotagho, payawa ma i yana amꞌamterenahi hi tami da poha 12 hivi howahi. 44 Oroꞌoroto maghauhi 5000 hi gamohi.
Yesu boga tepanei i babara.
(Mat 14:22-33; Jhn 6:15-21)
45 Yesu Yaghiyaghina ava ana tauvotaghotagho, i hegarihi da au waga hi geru da hita ai damana au Bethsaida, Galili topana au navanava ghehauna. Ma tauna, patara ivo tawanehi. 46 Tauhi, ivo tawanehi ma tauna i ghae au oya pari aubaina. 47 Waguvaraina, Yesu tau avana au geraha i maꞌae ma ana tauvotaghotagho yamna au waga, Galili topana au pouna. 48 Yaghina ma hive ivo guratei ma Yesu ana tauvotaghotagho i inanahi da tauhi hive ma yaghina hi tupatupamatani mavi wewehanei hi yareyare.* Exo 33:19; Job 9:11 49 Maratomtomai Yesu topa tepanei i bababara nae ma tauna i ghoheghohei da ana tauvotaghotagho ita terevivirehi ma marainana tauhi hi inanai ma hi notai da tauna yamna konagha, hi rovo ma hi otu. 50 Marainana anataputapuhi, tauna hi inanai ma hi rovo kauwa. Ma Yesu, i riwehi ipa, “Taꞌu, egha ona rovo.”
51-52 Tauna au waga i geru ma hive i wanautuini ma tauhi hi nota ava, havena da, tauhi payawa ani bahana i kaukauweiya hi inanai ma tauhi yohora egha tauna ana riwapana hita haramanei. Au baina, tauhi ahi nota i pupu.
Yesu au Genesareta ivi yawahana.
(Mat 14:34-36)
53 Tauhi, Galili topana hi damani da au Genesareta hi ghota ma waga hi tainagheꞌetei. 54 Waga hi hopu tawaneꞌi ma rava Yesu, mara tagogi hi inana tuhaghai. 55 Yesu tuyeghana, dobuna ghaeghaenana hivi babarai ma tauhi, rava doridoriahi hivi hihivanehi tauna awarina. 56 Yesu, me au meyagaihi, i naenae yana, yamna rava, ahi rava, doridoriahi hivi hihivanehi, boru au gabuhi da itavi yawahanihi. Doria ravahi ahi rava, hivi bagha hipa, “Ma vianinehi da am gara mutuna ava ana vodadani.” Ma tauhi aiyavoꞌina ava da ana gara hivo vodadaniya, anataputapuhi, tauna ana riwapanei, hi yawahana.

*6:11: Mai Jewish, aiyavoꞌina ava da ahi dobu Israꞌel hi hoputawaneꞌi ma he wanawana virameyehi Israꞌel dobuna au parata yamna aeyapayapahi vunavunana, he rau-rauhabuhabui da tauhi hita ahime. Yesu ana tauvotaghotagho hita ghohai da rava naꞌi au meyagaina hita notai da, “Tauhi hita ririwehi hita pa, taumi o mira, me taumi egha mai Jew.”

6:11: Act 13:50-51

6:13: Jam 5:14

§6:16: Guyau Herod: Herod Antipas, Galili guyauna.

*6:16: 2 Ki 2:1-15, Mal 4:5-6

6:34: Ezk 34:11-15; Jer 23:5-6; Num 27:17.

6:37: 200 denarii. Denarius yamna madegha tagogi ana maiha ruvana.

§6:40: Exo 18:21

*6:48: Exo 33:19; Job 9:11