Yesu ye lauguguya kuduliyena
5
Mataiyo 5:1–7:29
Tamowai yodi kabagwauyala mamohoidi
(Luka 6:20-23)
1 Na Yesu boda wa ye kitadi se laolaoma, ede maiyanao hekahekatao se sae kuduli hesau unai. Kabo ye tuli 2 na ye hetubu ye hekatadi ye wane,
3 “Kaiteyadi nige gonowana se bom se saguꞌuyoidi, na se kitalau Yaubada yona sagu unai,* Lausoisoi ta unai Yesu yona hedehedede wa kaniyona ku hasili. Hedehedede wa ede, Kaiteyadi se deha yaluwadiyao udiyedi. siya gonowana se gwauyala,
matawuwuna galewa basileiyana meta siya yodi.
4 Kaiteyadi se doudou yo se nuwanuwayababa, siya gonowana se gwauyala,
matawuwuna ede Yaubada kabo ye hededehetaludi.
5 Kaiteyadi se nuwatalu, siya gonowana se gwauyala,
matawuwuna ede tanoubu maudoina ta kabo siya yodi.
6 Kaiteyadi laulau namwanamwadiyao se henuwakaliliyeidi, siya gonowana se gwauyala,
matawuwuna saha se henuwa wa kabo se lobai.
7 Kaiteyadi tamowai hekadiyo se katekamkamnaedi, siya gonowana se gwauyala,
matawuwuna Yaubada kabo ye katekamkamnaedi.
8 Kaiteyadi nuwadi udiyedi se aꞌa, siya gonowana se gwauyala,
matawuwuna ede Yaubada kabo se kita.
9 Kaiteyadi siya tamowai tauhenuhenuwadaumwalidi, siya gonowana se gwauyala,
matawuwuna ede Yaubada kabo ye kawanatuyeidi.
10 Kaiteyadi siya laulau namwanamwadi debadiyena se hekamkamnadi, siya gonowana se gwauyala,
matawuwuna ede galewa basileiyana meta siya yodi.
11 Ena tamowai se dilamataigomiu yo se hekamkamnagomiu yo hededelupolupo yabayababadi udoiꞌudoi udiyedi se hededeheyababagomiu yau debaguyena, meta gonowana kwa gwauyala. 12 Nuwamiu bena se namwa matawuwuna ede yomi kainauya ye lakikalili galewa ne unai. Na peloweta bagubagunadiyao wa se hekamkamnadi gonogonowana doha se hekamkamnagomiu ta.”
Kalita yo mala
(Maleko 9:50; Luka 14:34-35)
13 “Komiu tanoubu ta kalitana ede. Taba kalita ne kamnana ye gehe, meta nige gonowana ta hekalitaꞌuyoi, yo nige kana paisowa hesau. Unai kabo se inigabae na tamowai se sae se dobi na se utuꞌutui.
14 Komiu tanoubu ta malana ede. Magai lakilakina hesau kuduli kewanaena malana nige gonowana se tolewadam. 15 Yo hinage taba lampa ta hekalasi, meta nige gonowana gulewa unai ta hebilikoi. Na ta tolesaei masalahaena na numakalo ne unai tamowai maudoidi dawayana ne se kita. 16 Unai bena tamowai yomi laulau namwanamwadi se kitadi doha mala wa, yo tamamiu galewa ne unai se hedebasaei.”
Yesu laugagayo kaniyodi mamohoidi ye hededehemasalahadi
17 “Tabu yomi nuwatu ya laoma ta laugagayo yo peloweta yodi hedehedede wa bena ya hekaiyawasidi. Nige, na ya laoma ta bena ya hemamohoiyedi. 18 Ya hededemamohoi kalimiuyena: Galewa yo tanoubu kabo se gehe, na Yaubada yona laugagayo se kulidiko wa nige gonowana kulikulina gagilina hesau ye taukwadalele, kana siga laugagayo hedehededena maudoidi se laoma se mamohoi. 19 Ena tamowai hesau laugagayo ta gagilina hesau ye utusi yo tamowai hekadi ye hekatadi bena laugagayo ta se utusi, Yaubada kabo iya ye tolehemulita galewa basileiyana unai. Na ena kaiteya laugagayo ta ye miyamiyaei yo tamowai hekadi ye hekatadi na se miyawatani, Yaubada kabo iya ye tolehebaguna galewa basileiyana unai. 20 Ya hededelaowa kalimiuyena: Yomi laulau bena se dudulai yo se namwakalili na kabo siya Paliseya yo laugagayo taulauhekataedi. Ena nige, meta nige gonowana kwa lusae galewa basileiyana unai.”
Kouyalayala lauhekatana
21 “Kwa lapuiyako meta Mose ye hededelau kada mumugao udiyedi ye wane, ‘Tabu ku kaiunu’,* Tabu ku kaiunu: Esodo 20:13 yo hinage, ‘Ena tamowai hesau ye kaiunu meta iya kabo se laei tautolehedudulai tamowaidiyao udiyedi na se hekamkamna.’ 22 Na yau ya hededelaowa, ena hesau kana kaha ye kouyalayalaei meta iya taba se helauhetala. Na ena tamowai hesau kana kaha ye kawayauyaulei ye wane, ‘Kulum ne nige kaniyona!’, meta iya taba se laei Sunedeli* Sunedeli meta Dius tamowaidiyao yodi kabalauhetala saesaekalilina. Maleko 14:55 hededehemasalahana ku hasili. unai na se hekilaino. Na taba hesau kana kaha ye hededeheyababa ye wane, ‘Kowa tamowai yauyaulekalilina, yo Yaubada kana waiunu mamohoi!’, meta iya kabahekilainona ede kaiwa kalakalasina unai.
23 Unai, ena kowa yom kainauya ku baheiyamako bena ku kaitalasamyei na nuwam yena ye saema meta kowa yom yababa hesau kam kaha hesau unai na ye kouyalayalaego, 24 yom kainauya wa ku laugabaei kaitalasam kabagabuna dedekanaena, na ku lau kam kaha wa unai yom teha ku tolehedudulai na kabo ku uyoma yom kainauya wa ku kaitalasamyei.
25 Ena saha hesau ku ginauli na kam waiunu ye koipiliyeigo na ye laego bena ku lauhetala, meta maidam kwa tolehedudulaimwamwayauyei. Ena nige, kabo ye laego tautolehedudulai udiyedi. Yo tautolehedudulai kabo se moselaego polisi udiyedi na se tolego numatutuguduyena. 26 Ya hededemamohoi: Taba nige se hepesago ye lau ee kana siga kam hagahaga maudoidi ku hemaisahegehedi.”
Ganawali lauhekatana
27 “Kwa lapuiyako meta beyabeyana Mose yona laugagayo unai ye wane, ‘Tabu ku ganaganawali.’* Tabu ku ganaganawali: Esodo 20:14 28 Na ya hededelaowa kalimiuwai: Ena kaiteya waihiu hesau ye kita na nuwanaena ye gadosisiyei bena taba maidana se keno, meta iya nuwana ne unai ye ganawaliko. 29 Ena matakahatum ye woyalaego yababa unai, ku lamohai na ku gabaei. Ye namwa mo taba yaum hesau nigele na kabo taum maudoudoina ye lau kaiwa kalakalasina unai. 30 Yo hinage ena nima kahatum ye woyalaego yababa unai meta ku bolihai ku gabaei. Ye namwa mo taba yaum hesau nigele na kabo taum maudoudoina ye lau kaiwa kalakalasina unai.”
Inawase lauhekatana
(Mataiyo 19:9; Maleko 10:11; Luka 16:18)
31 “Mose ye wane, ‘Ena tamowai hesau mwanena bena ye inawasei meta kabo inawase pepwana ye kuli na ye mosei.’* Dutelonomi 24:1 32 Na yau ya hededelaowa: Ena tamowai hesau mwanena nige ye ganaganawali na ye inawasegaibui, meta iya waihiu ne ye heganawali. Na ena tamowai hesau waihiu inaꞌinawasena ye tawasolai, meta iya hinage ye ganawali.”* Maleko 10:11-12 yo Luka 16:18 hinage ku hasili.
Kaigwala lauhekatana
33 “Doha hinage kwa lapuiyako meta Mose ye hededelau kada mumugao udiyedi ye wane, ‘Tabu yom hededekaigwala hesau ku utusi, na yom kaigwala ku hededediko Yaubada unai meta bena ku ginauliwatanidi.’* Numela 30:2; Lewitikasi 19:12; Dutelonomi 23:21 34 Na yau ya hededelaowa: Tabu ku kaigwala! Tabu galewa hesanaena ku kaikaigwala, matawuwuna galewa meta Yaubada yona kabatuli. 35 Yo tabu ku kaikaigwala tanoubu hesanaena, matawuwuna tanoubu ta iya Yaubada kaena kabatolena. Yo tabu ku kaikaigwala Yelusalema hesanaena, matawuwuna Yelusalema meta wasawasa saesaena yona magai. 36 Tabu ku kaikaigwala kulum ne unai,* Ena tamowai hesau kulunaena ye kaigwala, kaniyona meta yona mauli kabo ye mosegabaei, ena yona hedehedede ne nige ye mamohoi. matawuwuna nige gonowana kulum ne maiyawana hesau ku heposiposi o ku hedubaduba. 37 Ye namwa mo taba ku talam ku wane ‘Aa’, o ku uhala ku wane ‘Nige’. Ena saha hesau ku hededehagahagaiꞌuyoi meta tauyababa unai ye laoma.”
Haigum lauhekatana
(Luka 6:29-30)
38 “Yo hinage kwa lapuiyako yomi taulauhekata se wane, ‘Ena matam kesega se koihegibu, kabo hinage taukoihegibuna ne matana kesega ku koihegibu, yo ena mwakam kesega se koihuhuhai hinage taukoihuhuna ne mwakana kesega ku koihuhuhai.’* Esodo 21:24; Lewitikasi 24:20; Dutelonomi 19:21 39 Na yau ya hededelaowa: Tabu yababa tauginaulina ku laukwatakwataei. Ena tamowai hesau papalikahatum ne unai ye koi meta tabu ku hemaisa, hinage ku tolobui na papalim hesauna ne unai ye koi. 40 Ena tamowai hesau ye laego ku lauhetala na kam luwuluwu nimakubwakubwana ne ye hai meta hinage kam luwuluwu nimalohalohana* Yesu yona huyaena kwama labui se likwalikwadi. Lulu nima kubwakubwana se likwabagunai, na luwuluwu nima lohalohana kewanaena se likwa wa hinage se hepaisowa yodi kabobo. ku mosei. 41 Ena iyala tamowaina hesau ye lauheliligo bena yona gogo ku baheidi keda kubwakubwana mo, meta bena ku baheidi ku lau kedalohaloha.* Keda kubwakubwana mo … keda lohaloha: Loma yodi tauꞌiyala yodi dudulai meta tamowai se lauhelilidi bena yodi gogo se baheidi keda kubwakubwa. Keda ne lohana ede Dimdim unai ta hedede ta wane “one mile”. 42 Ena tamowai hesau saha ye kaibwadai kalimyena meta bena ku mosei. Na ena tamowai hesau saha kalimyena ye sagenahagahagai meta tabu ku nuwahi, na bena ku mosei.”
Waiunu gadosisiyeina lauhekatana
(Luka 6:27-28 yo 32-36)
43 “Yo hinage kwa lapuiyako yomi taulauhekata se wane, ‘Keham ku gadosisiyei* Lewitikasi 19:18 na kam waiunu ku hewaiunu.’ 44 Na yau ya hededelaowa kalimiuyena: Kami waiunu kwa gadosisiyedi yo hinage tauhekamkamnagomiu yodi kwa tapwalolo. 45 Teina laulau ta unai kabo komiu kwa hemala tamamiu galewa ne unai natunao mamohoidi, matawuwuna ede mahana ye hesina tamowai yabayababadi yo tamowai namwanamwadi udiyedi; yo hinage nabu ye hetalu tamowai namwanamwadi yo tamowai yabayababadi udiyedi. 46 Ena taugadosisiyeigomiu se bom mo kwa gadosisiyeidi, kabo kaniyona ede saha? Takisi tautanotano* Takisi tautanotano meta Dius tamowaidiyao, na Loma babadadiyao yodi se paisowa. Kadi paisowa ede yodi hali Dius tamowaidiyao udiyedi moni se tanotano na se moseidi Loma yodi gabemani udiyedi. Unai yodi hali Dius tamowaidi siya se kitaheyababadi. hinage se gadogadosisihineli. 47 Ena kehamiyao mo se bom kwa lautokihinelidi meta kabo idohagi yomi laulau ne se namwa na kabo tamowai hekadiyo yodi laulau? Matawuwuna dagela tamowaidiyao teina miya ta hinage se miyamiyaei. 48 Yomi miyamiya ne udiyedi bena kwa namwa yo kwa dudulaikalili, doha tamamiu galewa ne unai iya ye namwa yo ye dudulaikalili.”
*5:3: Lausoisoi ta unai Yesu yona hedehedede wa kaniyona ku hasili. Hedehedede wa ede, Kaiteyadi se deha yaluwadiyao udiyedi.
*5:21: Tabu ku kaiunu: Esodo 20:13
*5:22: Sunedeli meta Dius tamowaidiyao yodi kabalauhetala saesaekalilina. Maleko 14:55 hededehemasalahana ku hasili.
*5:27: Tabu ku ganaganawali: Esodo 20:14
*5:31: Dutelonomi 24:1
*5:32: Maleko 10:11-12 yo Luka 16:18 hinage ku hasili.
*5:33: Numela 30:2; Lewitikasi 19:12; Dutelonomi 23:21
*5:36: Ena tamowai hesau kulunaena ye kaigwala, kaniyona meta yona mauli kabo ye mosegabaei, ena yona hedehedede ne nige ye mamohoi.
*5:38: Esodo 21:24; Lewitikasi 24:20; Dutelonomi 19:21
*5:40: Yesu yona huyaena kwama labui se likwalikwadi. Lulu nima kubwakubwana se likwabagunai, na luwuluwu nima lohalohana kewanaena se likwa wa hinage se hepaisowa yodi kabobo.
*5:41: Keda kubwakubwana mo … keda lohaloha: Loma yodi tauꞌiyala yodi dudulai meta tamowai se lauhelilidi bena yodi gogo se baheidi keda kubwakubwa. Keda ne lohana ede Dimdim unai ta hedede ta wane “one mile”.
*5:43: Lewitikasi 19:18
*5:46: Takisi tautanotano meta Dius tamowaidiyao, na Loma babadadiyao yodi se paisowa. Kadi paisowa ede yodi hali Dius tamowaidiyao udiyedi moni se tanotano na se moseidi Loma yodi gabemani udiyedi. Unai yodi hali Dius tamowaidi siya se kitaheyababadi.