Kálaad ashúshwóógʉ́ Pyɛ̂r nyə́ á cilə yɛ́
Isâ í dʉ́gyá nə Pyɛ̂r ashúshwóógʉ́ yí
Pyɛ̂r, muud lwámá mə Yésus-Krîst, bá Silvɛ̧̂ (Silas) wə́ bwə́ á cilə (1.1; 5.12). A cɨ nə́ í á bə bwə́ njúl *Babilɔn (5.13). Róma wə́ á ŋgə́ jəlá nə jɔ̂w nə́ Babilɔn ɛ́nɛ.
Kálaad nyəmɛ́fwó ŋgə nyîn nə́ nyə á cilɔw shú búúd bwə́ á ŋgə kúnɔw nyíi yə́bə́ ókrîstɛn dɨ́ wá (2.2), mədɔ̧ máŋ mə á bə cɨɨmá ntʉ́nɨ ímpál í shí ítɔ́ɔn yâ Azî ácwáágɛ́ dɨ̂. Məma íciyá bísə cínɔŋgʉ́ ntʉ́ga:
(1) Okrîstɛn bʉ́sə ijigə-jigə wa shí gaád (1.1 nə 2.11).
(2) Cʉg, nə shwɨy mə Yésus-Krîst í jəlá nə bə krîstɛn yɛ̂sh yuug á ŋgə́g nə bɛ̧ yí.
(3) Yuug jɔɔŋg í lwó krîstɛn kuú njɔɔnd á kyéyʉgʉ́ nə oháádɛn yí, nə bɔ́ɔ́l okrîstɛn yí, nə otɔ́we ɔ shwóg yí (2.18–3.6).
(4) Kuú njɔɔnd ósɔ́ɔl ɔ mə́sáal bʉ́sə́ nə omása oháádɛn wá, nə budá bwə́ á bá oháádɛn wá (5.1-7 nə 1.22–2.3).
Cʉg mə́ krîstɛn í jəlá bə mbii á nə́ buud ɔ tɔ́ɔ́n bwə́ bə́g kú nə sâ bwə́ jûm ókrîstɛn yí.
1
Məbə́dá
2.11; Zhk 1.1Mə Pyɛ̂r, *muud lwámá mə́ Yésus-Krîst, mə wə́ mə́ cílə́ kálaad ɛ́ga. Mə́ cilə bɨ́ mifééshá mí Zɛmbî mí á mə́ cɨɨma, kə ŋgə cʉgə cʉg íjigə-jigə Pɔ̂ŋ, nə Galátia, nə Kapados, nə Azî, nə Bitinî yí. 2.9; Rom 8.29; Ifz 1.4; 2Te 2.13; 2Pr 1.10 məcií: 1.19Fɛ́ɛ́shʉ́lə Zɛmbî Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ nyə a fɛ́ɛ́sh bɨ́ yí, í á bɛ̧ yuug nyə á bwey yigʉla nə́ a bá sá yí; nyə á ka sá nə́ Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim tə́lʉ́g bɨ́ koogʉ́, bɨ bə́g nə məgwág nə Yésus-Krîst, məcií mɛ́ mə́ fúbʉ́g bɨ̂.
Zɛmbî kə́ bul sá bɨ́ mpaam, a bul nə́mə́ sá nə́ bɨ cʉ́gəg nə́ shɛɛ.
Akíba nə cʉg Zɛmbî ŋgə́ ntɨ sə́ yí
1.23; 2Kr 1.3; Tit 3.5Gúmə́ nə Zɛmbî, Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ mə Cwámba wúsʉ́ Yésus-Krîst. Gúmə́ nə nyə muud nyə á bul gwág sə́ cɛy lámʉ́d, a gwúmʉshi Yésus-Krîst, a mú sá nə́ sə́ byɛ́lʉ́g ncuncúmbə cínɔŋg gwúmʉ́lə wɔɔŋg dɨ́ yɛ́. Byɛ́lʉ́lə sə́ á mə́ nyiŋgə byɛ̂l ja ábɛɛ̂ wɔɔŋgʉ́ í á mə́ sá nə́ sə́ bə́g nə bwágə́ lúú í ábʉ́lɛ́ bwɛlɛ bə nə məsáám yí, sə́ ka ŋgə bwánd dʉ́sʉ́ kɔw lʉ́ mə́nywa Zɛmbî mə́ bwɨ́ɨ́g gwɔ́w joŋ dɨ́ yí, mənywa mə́ ábʉ́lɛ́ bwɛlɛ ntáma, kú bwɛlɛ kə mə́bwam, kú bwɛlɛ jumə má. A mə́ bwɨ́ɨ́g nə́mə́ bɨ́ buud mpífə́ nyɛ́ í ŋgə́ baagʉlə wá, bɨ́ buud ŋgə́ bii mbaagʉlá wɔɔŋgʉ́ nə zhɨɨ́ a búgə́ wá, shú nə́ bɨ bág ŋwa cʉg á mə́ bwey shîn kwəmʉsa búúd bɛ́ yí, cʉg í bá nyîn nə́ ŋgə́ŋ mwɔ́w mâ məzhúgʉ́lâ dɨ́ yí. 2Kr 4.17; Zhk 1.2-3Bɨ mú ŋgə jág bul bə nə məshusʉg ja bɨ́ ŋgə́ mpu ntɔ́ yí, tɛɛm bə nə́ í é jɨɨ ná nə́ bɨ ŋgə́g nə bwəma nə məkʉgʉlʉ mimbií mimbii, mə́ ŋgə́ sá bɨ́ məcɛy mə lâm bʉ́baalɛ́ fwálá ja gaád. Zhb 23.10; Sôm 66.10; Iza 48.10; 1Kr 3.13Məkʉgʉlʉ mɔɔŋg mə́ jəlá nə bə, nəcé búgə́ jɨ́n jɨ́ nə mfíí ntɔ̧ or, sâ í dʉ́ ntáma yí; nə́ ndɛɛ́, nə́mə́ nda bwə́ dʉ́ wá or kuda dɨ́ fyá nyə nə́, búgə́ jɨ́n í jəlá nə bwəma nə məkʉgʉlʉ shú nə́ í mpúyʉ́g nə́ jɨ́ fwámɛ́ búgə́, bɨ́ ka bá ŋwa mə́shwúmb, ŋwa gúmə́, bwə́ ságʉsə bɨ́ jwɔ́w Yésus-Krîst mə bá zə lwóya nyúúl yí. Yuá 20.29; 2Kr 5.7Bɨ́ ŋgə cɛɛl Yésus wɔɔŋgʉ́ í njúl nə́ bɨ a shígɛ́ dʉ́g nyə, bɨ́ ŋgə *búgʉla nyə bɨ kú nə́mə́ fwo dʉ́g nyə; gwə́ wə́ ŋgə́ yə bɨ́ məshusʉg mâ ntɔ̧ ŋkwóŋ, mbii mə́shusʉg múúd cúgɛ́ nə ŋkul bə nə ndɨ́ jí. Rom 5.2; 6.22; Ifz 1.14Məshusʉg mɔɔŋg mə́sə nəcé bɨ mə́ bii myə́na mi búgə́ jɨ́n: *mishíshim mín mí bá bii cʉg.
10  Luk 24.46; 1Kr 15.3-4; 2Pr 1.19-21Buud ɔ mícúndə́ bwə́ á cúndə́ nə́ Zɛmbî mə bá sá bɨ́ sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ mpáam wá, bwə́ á wundə micilyá, sɔ̧̂ nə́ bwə́ wámbʉ́lə́ cʉg míshíshim mín mí mə́ bii nɨ* Tɛ́ɛ́d na kə wɔ́ɔ́s mpánzə́ 12, jísə sá Yésus nyə á cɨ Mat 13.17 nə Luk 10.24 yí.. 11 Bwə́ á ŋgə sɔ̧́ nə́ bwə́ mpúg fwála ísâ byɔɔŋg í á bə nə́ í bá sɨ̂y yí, nə váál í á bə nə́ í bá ŋgə sɨ̂y yí; nəcé Shíshim mə́ *Krîst bwə́ á bə nə ndɨ́ yí í á bwey jaaw bwo məcɛy í á bwey bə nə́ Krîst mə bá zə bwəma nə ndɨ́ má, nə gúmə́ í á bwey bə nə́ í bá bɛ̧́ cínɔŋg mpʉ́sə́ yí. 12  Ifz 3.9-10Zɛmbî nyə á ka lwó bwo nə́ láŋ bwə́ á ŋgə bwiiŋg yí í á shígɛ́ dʉ́gya nə bwo, í á yida bə shú dʉ́n. Nə́ ndɛɛ́, Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim mə́ ka wú gwɔ̂w zə sá nə́ obwiiŋgyɛ bwə́ bwííŋgʉg bɨ́ lâŋ wɔɔŋgʉ̂. *Wəéŋgəles bwə́mɛ́fwó bwə́ ŋgə cɛɛl kənd mísh ísâ yâ láŋ wɔɔŋgʉ́d.
Kuú njɔɔnd á buud ɔ́ Zɛmbî
13 Nda jɨ́ ntɔ́ nə́, ságá nə́ milúú mí bə́g bɨ́ ŋkí yɨ́ɨ́sa, cunalʉgá íyéésh bín, ságá nə́ bwágə́ lúú jɛ̂sh í bə́g bɨ́ njɨ mpáam mə́ Zɛmbî dɨ̂, mpaam á bá sá bɨ́ ja Yésus-Krîst mə bá lwóya nyúúl yí. 14  Rom 12.2; Ifz 2.3; 4.17-18Ságá nda bwán wâ məgwág, kúgá ná ŋgə bɛ̧́ iyéésh í ayíyáág bɨ́ á dʉ bə nə ndɨ́ bɨ kú fwo mpu Krîst yí. 15  Ləv 19.2Muud nyə á jɔ̂w bɨ́ yɛ́ nyə ádɛ́ sɛɛŋgya nə məbɔ̂w; nda jɨ́ ntɔ́ nə́, bɨ mə́ jəlá nə dʉ sásʉlə mə́bɔ̂w kuú njɔɔnd wʉ́n wɛ̂sh dɨ̂. 16 Gwə́ wə́ jɨ́ cilyá Kálaad Zɛmbî dɨ́ yí, nə́: «Bə́gá miŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ mi búúd, nəcé mə jɨ ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂.» Dʉ́gʉ́g ciyá nɨ Ləv 19.2 dɨ̂. Í ŋgə cɛɛl cɨ nə́: dʉgá sásʉlə mísə́m, nəcé mə ádɛ́ sɛɛŋgya nə misə́m.
17  Iza 63.16; Zhe 3.19; Mat 6.9; 16.27; Rom 2.6; Zhk 2.1; 1Pr 4.5Dâ mə́ dʉ sámb búúd milə́sʉ́ nda í jə́la nə́, kú kə múúd ŋkɔɔmʉ́d; Dâ wɔɔŋg ntâg ɔ́ bɨ́ mə́ dʉ́ kámb yɛ́. Nda jɨ́ ntɔ́ nə́, ŋgəgá nə cʉgə nə fúndʉ́gʉ́ té bɨ́ bɨ́ ná wa shí mishwun yí, 18  Mat 20.28; 1Kr 7.23; 6.20bɨ ŋgə́ mpu nə́ Zɛmbî nyə á jə́na tâŋ yílʉ́lə bɨ́ mbɛɛ́ cʉg bɨ́ á lə́g nə impáámbə́ bín yííd. Tâŋ nyɔɔŋg í á shígɛ́ bə ísâ nda or ŋkí kwóógʉ́ bwə́ dʉ lúlə *mwaanɛ̂ nə ndɨ̂ yí, isâ bí nə ŋkul ntáma yí. 19  1.1-2; Yuá 1.29; Mis 20.28; 1Kr 5.7; Ifz 1.7; Heb 9.12Tâŋ Zɛmbî nyə a jə́na yí í á yida bə ijimə́ í mə́cií, mə́ njúl nda məcií mə mwâ ncwəmbɛ jísə kú nə sá á jumʉ́g, kú nə tɔɔ cúcwán lʉ́ mə́bwam yɛ́, məcií mə́ Krîst. 20  Ifz 1.4Zɛmbî nyə á bwey tə̂l Krîst ntɔ́ a nda fwo fwɔ̧ shí nə gwɔ̂w; a mə́ ka zə sá sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ wɔɔŋg shú dʉ́n mwɔ́w mâ məzhúgʉ́lá mə́gaád. 21  gúmə́: 5.1; Rom 5.2Nyə gwúmʉshi Krîst, a sá nə́ a ŋwág zhwog gúmə́, shú nə́ búgə́ nə bwágə́ lúú í bə́g bɨ́ nyə́dɨ́.
22  2.17; 3.8; 4.8; Rom 12.9; Gal 6.10; 2Pr 1.7; 1Yn 4.11Nda bɨ́ á mə́ ŋwa obʉ́bə́lɛ́ nə məgwág nə́, məgwág mɔɔŋg mə́ á mə́ fúbʉshɨ bɨ́ *mishíshim nə́ bɨ cɛ́ɛ́lag fwámɛ́ cɨɨlálə á omínyɔŋʉ̂, kú nə məkə́ŋ. Cɨɨlagá mpə́dʉ́gá nyɨ́n nə milám mifúbán, cɨɨla ntɔ́ kú yɔw. 23  Yuá 1.13; Heb 4.12; Zhk 1.18Bɨ mə́ jəlá nə cɨɨla kú yɔw, nəcé, bɨ́ buud bɨ́ á mə́ byɛ̂l ncuncúmbə wá, mpəg í á mə́ byá bɨ́ yí í cúgɛ́ ntâg mpəg jɨ́ nə ŋkul bwo yí; jísə mpəg í cúgɛ́ nə ŋkul bwo yí, gwə́ wə́ Milə́sʉ́ mí Zɛmbî myâ mikuwó, mí ákandʉgə. 24  Iza 40.6-8; Zhk 1.10-11Ŋgaá jɨ́ cilyá Kálaad Zɛmbî dɨ́ nə́:
Buud bɛ̂sh bʉ́sə nda ikáá,
ijɔ̧ɔ̧ byáŋ nda fʉláwa.
Káá í dʉ́ shwáás, fʉláwa kud,
25 njɨ Milə́sʉ́ mí Zɛmbî myáá
mí njúl kandʉgə á kandʉgə.
Milə́sʉ́ mí Zɛmbî myɔɔŋg wə́ Jɔ̧jɔ̧ Láŋ bwə́ á bwiiŋg bɨ́ yí.

1:1 2.11; Zhk 1.1

1:2 2.9; Rom 8.29; Ifz 1.4; 2Te 2.13; 2Pr 1.10 məcií: 1.19

1:3 1.23; 2Kr 1.3; Tit 3.5

1:6 2Kr 4.17; Zhk 1.2-3

1:7 Zhb 23.10; Sôm 66.10; Iza 48.10; 1Kr 3.13

1:8 Yuá 20.29; 2Kr 5.7

1:9 Rom 5.2; 6.22; Ifz 1.14

1:10 Luk 24.46; 1Kr 15.3-4; 2Pr 1.19-21

*1:10 Tɛ́ɛ́d na kə wɔ́ɔ́s mpánzə́ 12, jísə sá Yésus nyə á cɨ Mat 13.17 nə Luk 10.24 yí.

1:12 Ifz 3.9-10

1:14 Rom 12.2; Ifz 2.3; 4.17-18

1:15 Ləv 19.2

1:16 Dʉ́gʉ́g ciyá nɨ Ləv 19.2 dɨ̂. Í ŋgə cɛɛl cɨ nə́: dʉgá sásʉlə mísə́m, nəcé mə ádɛ́ sɛɛŋgya nə misə́m.

1:17 Iza 63.16; Zhe 3.19; Mat 6.9; 16.27; Rom 2.6; Zhk 2.1; 1Pr 4.5

1:18 Mat 20.28; 1Kr 7.23; 6.20

1:19 1.1-2; Yuá 1.29; Mis 20.28; 1Kr 5.7; Ifz 1.7; Heb 9.12

1:20 Ifz 1.4

1:21 gúmə́: 5.1; Rom 5.2

1:22 2.17; 3.8; 4.8; Rom 12.9; Gal 6.10; 2Pr 1.7; 1Yn 4.11

1:23 Yuá 1.13; Heb 4.12; Zhk 1.18

1:24 Iza 40.6-8; Zhk 1.10-11