1 Akwi nyédé duna némaan ban dé Stivenét waatak, “Deku kudi adél kapu kaapuk?”

2  * Jen 12:1-5 Dé waga waatadéka dé Stiven kéga wakwek: “Naana gayéna némaan du, gunat wuné wakweyo. Wuna némaadugu wayéknaje pulak rakwa du, guné mé véknwu. Déknyényba Némaan Ban Got apa yate dé naana képmawaara Ebrayamké dé yaak. Wani tulé Ebrayam Mesopotemiana képmaaba dé rak. Kukba dé Aranét yék. Got déké yaadéka dé Ebrayam vék. 3 Védéka dé Got dérét wak, ‘Ména kém ména képmaa kulaknyénytakne ménat wakwatnyéwuréran képmaat yéké méné yo.’ 4 Naate wadéka dé Ebrayam véknwutakne dé Kaldiana képmaa kulaknyénytakne ye dé Aranba rak. Radéka déku yaapa waba kiyaadéka Got wadéka dé Ebrayam bulaa ranakwa képmaat dé yaak.

5  * Jen 17:8 “Ebrayam kéni képmaat yaadéka dé Got déké képmaa kaapuk kwayédén wani tulé. Got dé dérét wak, ‘Kukba wuné kéni képmaa kwayéké wuné yo ménéké. Kwayéwuru méné ména képmawaara guné yaapa yaké guné yo kéni képmaaké. Adél wuné wo.’ Naate dé Got wak. Wani tulé Ebrayam nyaan kaapuk kéraadén. 6  * Jen 15:13-14; Eks 3:12 Got kéni kudi wawo dé Ebrayamét wak: ‘Ména képmawaara nak képmaaba raké de yo. Rado wani képmaana du apa yate kapéredi mu derét yado, de ména képmawaara deké apakélé jébaa bakna yaké de yo. Yéwaa nyégélmarék yaké de yo. Wupmalemu (400) kwaaré rate wani jébaa male yaké de yo. 7 Yado kukba wuné wani apakélé jébaa deké kwayén duwat yakatawuru de apakélé kaagél kutké de yo. Apakélé kaagél kutdo de ména képmawaara wani képmaa kulaknyénytakne de yae kéni képmaaba rate wunat waataké de yo.’ 8  * Jen 17:9-12 Naate watakne dé Got Ebrayamét wak, ‘Méné ména du wale guna sépé sékuké guné yo. Sékutakne véte guné kutdéngké guné yo. Wakwewurén kudi adél kudi.’ Naate Got wadéka dé Ebrayam véknwutakne waga yate déku nyaan Aisakna sépé wawo dé sékuk. Aisak nyaa nak taaba sékét nak taababa kayék kupuk radéka dé déku yaapa déku sépé sékuk. Kukba Aisak déku nyaan Jekopna sépé dé sékuk. Kukba Jekop déku nyaanguna sépé dé sékuk. Jekopna nyaangu naana képmawaara taaba vétik sékérék maanba kayék vétik de rak.

9  * Jen 37:1-31, 39:1–50:26 “Jekopna nyaangu deku wayékna Josepmét rékaréka yate de dérét nak duké kwayétakne de yéwaa nyégélék. Nyégéldaka de wani du de Josepmét kure yék, Isipmét. Kure yédaka Josep wani képmaaba radéka dé Got dé wale ték apuba apuba. 10 Téte dé dérét kutkalé yate wadéka kukba akwi kapéredi mu débu yabutik. Got Josepmét kutkalé yate yéknwun mawulé kwayédéka dé Josep yéknwun kudi wakwek. Wakwedéka véknwutakne dé Isipna némaan ban Pero dérét véte dé wak, ‘Wan yéknwun du. Yéknwun mawulé pukaakwa du.’ Naate watakne Josepké mawulé yate wadéka dé Josep némaan du rak. Némaan du rate dé Isipna képmaa Perona gaké wawo dé téségék.

11 “Kukba dé kaadé yakwa tulé dé yaak, Kenanna képmaat Isipna képmaat wawo. Yaadéka de wupmalemu du taakwa de kaadé wale rak. Rate naana képmawaara de kadémuké sékalpatik. 12 Sékalpatiye Jekop dé véknwuk kadému Isipna kaadigaba radéka. Véknwutakne dé déku nyaangu naana képmawaarat wadéka de taale wani képmaat yék. 13 Kukba de tépa Isipmét yék. Ye saabe Josepmét kutdéngmarék yadaka dé Josep derét wak, ‘Guné wuna némaadugu wayékna guné. Wuné Josep.’ Naate wadéka de dérét kutdéngék. Kutdéngdaka dé Pero kudi véknwuk Josepna kémké. 14 Véknwutakne wadéka dé Josep déku némaadugwat wak, ‘Guné ye wuna yaapa Jekop déku kémét wawo waké guné yo, Isipmét yaadoké.’ 15 Naate wadéka ye déku kudi wakwedaka dé Jekop déku kém akwi waga de Isipmét yék. Wupmalemu (75) du taakwa de yék. Kukba Jekop, déku nyaangu naana képmawaara wawo, de Isipba kiyaak. 16  * Jen 33:19 Kiyaadaka de deku gaaba ségwi kure yék Sekemna képmaat. Kure ye de derét Ebrayamna waaguba rémék. Déknyényba deku képmawaara Ebrayam dé yéwaa kwayék, Yemona kémké. Kwayétakne dé wani waagu tén képmaa kéraak.”

17  * Eks 1:1–3:22 Stiven waga watakne dé kéga wakwek. “Déknyényba Got dé Ebrayamét wak, déku képmawaara wupmalemu (400) kwaaré Isipba re yédaranké. Yédaran tulé yaaké yadéka de Isrelna du taakwa naana képmawaara wupmalemu de rak Isipba. 18 Radaka dé nak némaan ban Pero dé rak Isipba. Dé Josep déku jébaaké wawo kaapuk kutdéngdén. 19 Wani némaan ban yénaa yate dé naana képmawaaraké dé kapéredi mu yak. Yate dé wak, de deku kulé nyaan kérae kaapaba taknado re kiyaadoké. 20 Wani tulé Mosesna néwaa lé dérét kéraak. Dé Gotna méniba yéknwun nyaan dé rak. Kéraaléka dé gaba male dé munyaa kate rak. Baapmu kupuk radéka lé wup yate lé dérét paakutaknak kaapaba. 21 Paakutaknaléka lé Perona takwanyan dérét véte kérae kure ye lé kure rak, léku nyaan pulak. 22 Yaléka de Isipna apa kudi de Mosesnyét yakwatnyék. Yakwatnyédaka dé kutdéngék. Kutdéngte apa yate yéknwun kudi wakwete dé yéknwun jébaa yak.

23 “Kukba Mosesna kwaaré wupmalemu (40) yadéka dé wak, ‘Wuné wuna gayé Isrelna duké yéké wunék, derét véké.’ 24 Naate watakne ye dé vék Isipna du nak Isrelna dut nak viyaadéka. Véte dé déku gayéna du wale téte wani kapéredi mu yakatate Isipna dut viyaadéka dé kiyaak. 25 Moses déku mawuléba kéga dé wak, ‘Wuné Gotna jébaa yawuru Got naanat kutkalé yadu, wuna gayéna du taakwa kéni képmaa kulaknyénytakne miték yéké de yo. De wuna gayéna du taakwa wunat véte Got wakwen jébaaké kutdéngké de yo.’ Waga wadéka de wani muké kaapuk kutdéngdan. 26 Wani du kiyaadéka nak nyaa dé Moses tépa gwaamale yék, Isrelna duké. Ye dé vék Isrelna du vétik waariyabétka. Vétakne bét waariyamarék yate miték rabéruké dé mawulé yak. Mawulé yate dé bérét wak, ‘Béné mé véknwu. Béné nakurak gayé. Béné némaadu wayékna. Samuké béné waariyo? Waariyamarék yaké béné yo.’ 27 Naate wadéka dé waariyakwa du nak Mosesnyét yatbalaakudéka dé Moses kuk kuk yék. Yédéka dérét waatite dé waatak, ‘Kiyadé wak méné naanéké némaan ban ro? Kiyadé wak méné naanat wo, yanaran muké? Méné naana némaan ban ramarék yaké méné yo. 28 Sal wunat viyaapérekgé méné yo, nalé Isipna dut viyaapérekménén pulak?’ 29 Naate waatadéka dé Moses véknwutakne wup yate dé yaage yék. Yaage ye Isip kulaknyénytakne dé Midianna képmaaba rak. Waba re taakwa ye dé nyaan vétik kéraak.

30 “Wupmalemu (40) kwaaré re dé Moses vék Gotna kudi kure giyaakwa du nak giyae dé yaa wekna yaanén makwal miba tédéka. Moses du ramarék taaléba Sainai nébu tékwaba téte dé vék. 31 Véte kwagénte dé mit vésék naaké dé yék. 32 Yédéka dé Némaan Ban dérét wak, ‘Wuné ména képmawaarana Némaan Ban Got. Wuné Ebrayamna Némaan Ban. Wuné Aisakna Némaan Ban. Wuné Jekopna Némaan Ban.’ Naate wadéka véknwute dé Moses wup yate dé génék. Génte vémuké dé wup yak. 33 Wup yadéka dé Némaan Ban wak, ‘Ména su mé puti. Téménékwa taalé wan tépéwurén képmaa, kéba téwurékwa bege.’ 34 Naate watakne dé Got tépa wak, ‘Wuné vék wuna du taakwa Isipba rate apakélé kaagél kutdaka. Wunébu véknwuk apakélé kaagél kutte géraadaka. Véte véknwutakne wunébu giyaak, derét kutkalé yaké. Méné mé véknwu. Méné wuna jébaa yate méné raapme gwaamale yéké yo Isipmét.’ Naate dé Got wak.

35 “Déknyényba Isrelna du de Mosesnyét waatak, ‘Kiyadé wak méné naanéké némaan ban ro?’ Naate waatatakne de Moseské kuk kwayék. Kuk kwayédaka dé Got wani du Mosesnyét dé wak, déku jébaa yate deké némaan ban raduké. Gotna kudi kure giyaakwa du giyae yaa wekna yaanén makwal miba tédéka dé Got Mosesnyét wak, dé deku némaan ban rate derét kutkalé yadu de miték radoké. 36 Wadéka dé Moses kés pulak nak pulak apa jébaa déknyényba vémarék yadan jébaa yatakne dé dérét kure ye de Isip kulaknyénytakne miték yék. Kus nak déku yé Gwaavé Kus saabe dé Moses kulé jébaa yadéka, kus nyédéba kepukadéka de képmaaba miték yék. Kukba du ramarék taaléba wupmalemu (40) kwaaré dé derét kure yeyé yeyate wupmalemu kulé jébaa dé yak. Yadéka de vék. 37 Déknyényba wani du Moses dé naana képmawaara Isrelna duwat wak, ‘Got wadéka wuné déku kudi wakweyo. Got wadén pulak tépa wadu déku yéba kudi wakweran du nak wawo yaaké dé yo. Dé guna kémba yaaran du.’ Naate dé Moses wak. 38 Wani du Moses Isrelna du wale waga de jawuk du ramarék taaléba. Moses naana képmawaara wale dé rak. Gotna kudi kure giyaakwa du giyae dérét kudi wakwedéka dé Moses dé wale ték Sainai nébuba. Got de kulé mawulé kérae miték rasaakudaran kudi wakwedéka dé Moses véknwute dé Gotna kudi derét wakwek. Naané wawo wani kudi véknwuké naané yo.

39 “Moses Gotna kudi wakwedéka de naana képmawaara kélik yate déku kudi kaapuk véknwudan. De Isipmét gwaamale yéké de mawulé yak. 40 Mawulé yate déknyényba yadan muké sanévéknwute de Mosesna némaadu Eronét wak, ‘Déknyényba wani du Moses naanat dé kure yaak Isipba. Kure yaadéka naané kéba ranaka dé wani nébat débu waarék. Waare kaapuk gwaamale giyaadén. Tépa giyaaké dé yo, kapu kaapuk? Yage véké? Méné waapinyan las taaké méné yo naanéké. Wani waapinyan naana némaan ban raké de yo. 41 Rate de taale yédo naané deku kukba yéké naané yo.’ Naate watakne de apakélé yénaa got taak, bulmakawu nyaan pulak. Taatakne de wak, ‘Naana némaan ban.’ Naate wate de kwaami viyae kwayék déké. Kwayétakne de apakélé yaa sérakte deku taabat yadan mat véte de dusék takwasék yak. 42  * Emo 5:25-27 Yadaka dé Got kuk kwayék deké. Kuk kwayédéka de nyaa, baapmu, kun kwaarat waatak. Déknyényba Gotna yéba kudi wakwen du nak dé wani muké kéga kavik Gotna nyégaba:

Wadéka waga dé kavik Gotna nyégaba.”

44 Stiven waga watakne dé kéga wakwek: “Naana képmawaara meme yéwit yaatétakne de Gotna kudi buldakwa ga waga kaak. Kaatakne de kérae kure yeyé yeyak, du ramarék taaléba. De wani gat véte de wak, Got de wale tédékwaké. Déknyényba dé Got Mosesnyét wakwek, wani ga kaadaranké. Wadéka Moses Gotna kudi véknwute wadéka de wani ga waga kaak. 45 Kukba de wani meme yéwit yaatétakne kaadan ga kwayék, deku nyaanguké. Kwayédaka de wani ga kure Josua deku némaan du radéka de yék, nak képmaat. Yédaka Got wadéka de wani képmaaba ran du taakwa de yaage yék. Yaage yédaka de naana képmawaara wani ga kure ye kaatakne de wani képmaaba rak. Rate de wani gaba Gorét waatak. Kukba Devit némaan du re dé nak pulak gaké dé mawulé yak. 46 Got Devitké dé mawulé yak. Yadéka dé Gorét waatate dé wak, ‘Méné naana Némaan Ban. Méné Jekopna Némaan Ban. Sal wuné ra ga kaaké wuné yo ménéké?’ Naate waatadéka dé Got wak, ‘Kaapuk.’ 47 Wadéka kukba Devitna nyaan Solomon dé matut yéknwun ga kaak, Gotké.

48  * Ais 66:1-2 “Yadénké mé sanévéknwu. Akwi duna Némaan Ban Got dé du kaan gaba kaapuk radékwa. Déknyényba Gotna yéba kudi wakwen du nak wani muké dé kéga kavik:

Naate Got wadéka dé waga kavik.

51 “Bulaa guné mé véknwu. Guna mawulé sépélak dé yo. Guné kwatkwa du pulak, guné kapéredi mawulé yate Gotna kudi kaapuk véknwugunékwa. Guné guna képmawaara pulak. Guné wawo Gotna Yaamabina kudi véknwumuké guné apuba apuba kélik yo. 52 Guna képmawaara de kapéredi mu de yak, Gotna yéba kudi wakwen akwi duwat. Déknyényba Gotna kudi wakwen du de wak, Gotna jébaa yaran yéknwun du yaadéranké. Wani muké wadaka guna képmawaara de derét viyaapéreknék. Viyaapérekdaka guné Gotna jébaa yakwa yéknwun dut maamaké kwayétakne guné dérét viyaapéreknék. 53  * Ap 7:38; Yi 2:2Déknyényba Got déku apa kudi dé wakwek, Gotna kudi kure giyaakwa duwat. Wakwedéka de wani kudi véknwute de wakwek Mosesnyét. Moses wani kudi débu kwayék gunéké. Kwayédéka guné wani kudi kaapuk véknwugunékwa.” Naate dé Stiven wak.

54 Stiven waga wadéka némaan du véknwute de rékarékat kapére yate nébi tite de kélik yak. 55 Kélik yate de dérét némaanba waatik. Waatidaka dé Gotna Yaamabi Stivenna mawuléba apa ye tédéka dé Stiven Gotna gayét kwaasawuré vék. Véte dé vék Got nyaa vékwa pulak yadéka Jisas déku yéknwun tuwa taababa tédéka. 56  * Kl 3:1 Véte dé Stiven wak, “Mé véknwu. Kwaasawuré véwuréka Gotna gayé tédéka wuné vu, Akwi Du Taakwana Nyaan Jisas Gotna yéknwun tuwa taababa tédéka.”

57 Dé waga wadéka de déku kudi véknwumuké kélik yate némaanba waate de deku waan kuttépék. Yate de akwi bari pétépété déké yék. 58  * Ap 22:20 Ye de dérét kulékiye kure gayé kulaknyénytakne de kaapat gwaadék. Gwaade de dérét matut viyaak. Stivenké kapéredi kudi wakwen du matut viyaaké nae de yépmaa yadéka saapme tédan baapmu wut de putik. Putiye du nak déku yé Sol ténba de wani baapmu wut taknak. Taknadaka dé deku baapmu wutké téte vék. 59  * Lu 23:46 Védéka de Stivenét wupmalemu matut viyaak. 60  * Lu 23:34Viyaadaka dé Stiven Némaan Banét wak, “Méné, Némaan Ban Jisas, wuna wuraanyan mé kéraa.” Naate watakne dé kwati yaane dé némaanba waak, “Némaan Ban, wunat yadakwa kapéredi mu yakatamarék yaké méné yo derét.” Naate watakne dé Stiven kiyaak.